Δεν έχετε αναρωτηθεί άραγε ποτέ για το από πού προέρχεται το όνομά σας;
Το Επίθετό σας; Στη παρακάτω λίστα κάνουμε μια παρουσίαση και… που ξέρετε; Ίσως βρείτε και το δικό σας!!!
Ας τα πάρουμε λοιπόν με τη σειρά, παρουσιάζοντας αλφαβητικά μια σειρά από επίθετα που συναντάμε στις επαγγελματικές μας συναλλαγές, στις φιλικές μας σχέσεις ή στις συζητήσεις μας.
Αρναούτης =Προέρχεται από την τουρκική λέξη arnaut που σημαίνει <Αλβανός>
Ασίκης =Προέρχεται από επίσης τουρκική λέξη asik που σημαίνει <εραστής>
Ασλάνης= Είναι και αυτή τούρκικη λέξη που σημαίνει <λιοντάρι>
Βαγενάς= Προέρχεται από τη μεσαιωνική λέξη βαγίνιον/ βαγένι που μεταφράζεται ως <βαρελάς>
Βοναπάρτης =Το επώνυμο του Μεγάλου Ναπολέοντα αλλά και πολλών νεοελλήνων όπως θα διαπιστώσετε ξεφυλλίζοντας τον τηλεφωνικό κατάλογο προέρχεται από την ιταλική φράση buona parte που σημαίνει <καλή μέρα>
Βεκιάρης =Προέρχεται από την τουρκική λέξη bekar που σημαίνει ανύπαντρος
Βελέντζας προέρχεται από τη λέξη velentza που είναι χοντρή, χωριάτικη κουβέρτα
Βελής προέρχεται από την τουρκική λέξη veli που σημαίνει κυβερνήτης, νομάρχης, διοικητής.
Βενιέρης το εν λόγω επώνυμο μας έρχεται από την Ιταλία, όπου venier σημαίνει … όνομα
Βικέλας είναι σλαβική λέξη από το bik που σημαίνει ταύρος
Βογιατζής μας έρχεται από τους εξ ανατολών γείτονες από την τουρκική λέξη boyaci που είναι ο μπογιατζής
Βόγλης προέρχεται από την αλβανική λέξη vogel που σημαίνει μικρός
Βότσης είναι από το αρβανίτικο voci που σημαίνει μικρό παιδί, μούτσος
Βουγάς προέρχεται από την τουρκική λέξη bug που σημαίνει αρχηγός.
Βούζας προέρχεται από τουρκική λέξη buz που σημαίνει πάγος
Γαϊτάνος προέρχεται από την τουρκική λέξη gaytan που μεταφράζεται ως κορδόνι
Γαρμπής Η λέξη είναι αραβική από το garb και σημαίνει δύση
Γιαρμάς προέρχεται από την τουρκική λέξη yarma που σημαίνει σχίσιμο
Γιαχνής προέρχεται από τη λέξη yahni που σημαίνει λάχανο με κρέας
Γκίνης είναι ο Γιάννης στα αλβανικά από το gine
Γκλάβας προέρχεται από τη σλαβική λέξη glava που σημαίνει κεφαλή
Γκολέμης είναι ο μεγάλος και προέρχεται από το σλαβικό golem
Γρανίτσας σλαβική λέξη granica που σημαίνει σύνορα
Δαβάκης προέρχεται από την τουρκική λέξη tabak που σημαίνει βυρσοδέψης
Δαφέρμος Ιταλικής προελεύσεως επώνυμο από τη λέξη de fermo που σημαίνει βέβαιος, σταθερός
Δέδες είναι ο παππούς στα τούρκικα
Δεμέστιχας προέρχεται από την ιταλική λέξη da mestica που μεταφράζεται σαν μείγμα χρωμάτων
Δούρος είναι ο αλύγιστος ,προέρχεται από την ιταλική λέξη duro
Ζαίμης προέρχεται από την ιταλική λέξη zaim που σημαίνει φοροεισπράκτορας
Ζηρίνης είναι ο ξανθός και προέρχεται από την περσική λέξη zarin
Ζολώτας είναι ρώσικης προέλευσης από το zoloto που σημαίνει χρυσάφι
Ζορμπάς ένα από τα γνωστά επώνυμα σε όλον τον κόσμο λόγω της κινηματογραφικής επιτυχίας του Άντονυ Κουίν , σημαίνει άτακτος και ταραξίας προερχόμενο από το τούρκικο zorba.
Ιντζές τούρκικη λέξη ( ince ) που μεταφράζεται σαν λεπτός, πονηρός
Καββαδάς είναι σέρβικη λέξη ( kavad ) που σημαίνει μανδύας
Καγιάς προέρχεται από την τούρκικη λέξη kaya που σημαίνει βράχος
Καζαντζής είναι ο λεβητοποιός ,προέρχεται από τα τούρκικα ( kazanci )
Κακουλίδης η λέξη είναι περσική και σημαίνει βόστρυχος ( kakul )
Καλαφάτης η λέξη σημαίνει αλείφω πλοίο με πίσσα , από την ιταλική λέξη calafato
Κάλφας είναι ο βοηθός , προέρχεται από την λέξη kalfa
Καμμένος δεν σημαίνει κυριολεκτικά καμένος , αλλά προέρχεται από την λέξη kamen που σημαίνει πέτρα.
Καμπάς προέρχεται από την τούρκικη λέξη kaba που σημαίνει ακατέργαστος , κοινός.
Καπλάνης σημαίνει τίγρης στα τούρκικα ( caplan )
Καραγκιόζης είναι βέβαια το όνομα του γνωστού ήρωα του θεάτρου των σκιών, προέρχεται από την τούρκικη λέξη karagoz που σημαίνει μαυρομάτης δηλ. αυτός που έχει μαύρο μάτι.
Καραλής είναι από το τούρκικο kara ali που σημαίνει μαύρος Αλής.
Καραμπάσης σημαίνει παπάς και προέρχεται από την τούρκικη λέξη karabas
Καράμπελας είναι ο μαύρος / κακός μπελάς, από το τούρκικο kara bela
Καρατζάς προέρχεται από την τούρκικη λέξη karaca που σημαίνει ζαρκάδι αλλά και μελαχρινός.
Καρράς σημαίνει μαύρος ( τούρκικα kara )
Καρτάλης σημαίνει αστός από την λέξη kartal
Καφαντάρης είναι τούρκικη λέξη ( από το kafadar ) που σημαίνει σύντροφος.
Κεντέρης σημαίνει λύπη , προερχόμενο από το τούρκικο keder.
Κυμούντρης και προέρχεται από την ελληνικότατη λέξη κύμα + μουντάρω που σημαίνει δαμάζω, δηλαδή αυτός που κυριεύει , δαμάζει τα κύματα καθώς όλοι οι Κιμουντρέοι ήταν θαλασσινοί , ζούσαν στην Πελοπόννησο και μετά στην Σμύρνη της Μ. Ασίας.
Κούβελος προέρχεται από την ιταλική λέξη covele που είναι η κουφάλα του δένδρου
Κούγιας είναι ο πεταλωτής , έχει τις ρίζες του στην σλαβική λέξη kuja.
Κουγιουμτζής προέρχεται από την τούρκικη λέξη kuyummci που σημαίνει χρυσοχόος .
Λέκκας είναι από τα ονόματα που προέρχονται από παραφρασμένα βαφτιστικά ονόματα. Είναι αλλοίωση της αρβανίτικης λέξης lekka που σημαίνει ο…Αλέκος.
Λιάνης προέρχεται από την γαλλική λέξη liane που σημαίνει δένω.
Λιάπης είναι αρβανίτικη λέξη και έτσι λένε τον κάτοικο της νότιας αλβανιασ.
Λιάρος Προέρχεται από το αρβανίτικο lare που σημαίνει παρδαλός π. χ για το κατσίκι
Μάλας σημαίνει μυστρί και προέρχεται από την τουρκική λέξη mala.
Ματράκης σημαίνει ραβδί
Μουτάφης προέρχεται από την τουρκική λέξη mutaf που σημαίνει σχοινοποιός , υφαντουργός.
Μπαϊρακτάρης είναι ο σημαιοφόρος από το τούρκικο bayraktar
Μπατίστας η λέξη είναι ιταλική ( battista ) και σημαίνει βαπτιστής
Μπέλος σημαίνει άσπρος και η ρίζα του είναι σλαβική bel.
Μπουρνάζος σημαίνει από τα τούρκικα ( burnaz ) μυταράς.
Νταϊφάς σημαίνει ομάδα- σωματείο από την αραβική λέξη taife
Νταλιάνης προέρχεται από την τουρκική λέξη dalyan που σημαίνει ιχθυοτροφείο.
Ντενίσης προέρχεται από την τουρκική λέξη denis που σημαίνει θάλασσα.
Ουζούνης προέρχεται από την τούρκικη λέξη uzun που σημαίνει μακρύς αλλά και ψηλός.
Πάικος η λέξη είναι βουλγάρικη και σημαίνει αράχνη.
Παλάσκας σημαίνει φυσιγγιοθήκη , είναι δε τούρκικη ( palaska )
Παφίλης σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει μεταλλική πλάκα, από το τούρκικο pafla.
Παπαρήγα βασιλιάς - παπάς
Πέτας επώνυμο σλαβικής προέλευσης που σημαίνει φτέρνα ( peta )
Ράμμος σημαίνει κλωνάρι , από το ιταλικό ramo
Ρέντης είναι ο βαρύς από το αραβικό redi
Σακάς μεταφράζεται σαν νεροκουβαλητής από το τούρκικο saka
Σακελάριος σημαίνει θησαυροφύλακας , η προέλευση του λατινική
Σαράφης είναι ο αργυραμοιβός
Σαρρής προέρχεται από την τούρκικη λέξη sari που σημαίνει ξανθός, κίτρινος
Σαχίνης σημαίνει γεράκι
Σημίτης σημαίνει κουλουρτζής από το τούρκικο simit=κουλούρι
Σειτανίδης προέρχεται από την αραβική λέξη seitan που σημαίνει διάβολος
Σέκερης προέρχεται από την τούρκικη λέξη seker που είναι η ζάχαρη
Σεφερλής είναι το σαφάρι
Σούρλας σημαίνει προβοσκίδα- φλογέρα
Τερζής είναι ο ράφτης από το τούρκικο terzi
Τζαμτζής είναι ο υαλοτεχνίτης
Τσάκωνας είναι το τραχύ έδαφος από το αλβανικό tsakon
Τσαλίκης είναι ο γερτός από το τούρκικο calik
Τσελέπης σημαίνει προβατέμπορος
Τσουκαλάς προέρχεται από την ιταλική λέξη zuca που μεταφράζεται ως ο μεγάλος τέντζερης, μεγάλο τσουκάλι
Φέρτης σημαίνει άτομο μοναχό
Φούρλας Προέρχεται από την ιταλική λέξη frullo που σημαίνει σβούρα
Φυσσούν σημαίνει γοητεία , από το τουρκικό fusum
Χαράμης μεταφράζεται σαν αμαρτία και προέρχεται από το αραβικό kharam
Χατζής είναι ο προσκυνητής
Ας τα πάρουμε λοιπόν με τη σειρά, παρουσιάζοντας αλφαβητικά μια σειρά από επίθετα που συναντάμε στις επαγγελματικές μας συναλλαγές, στις φιλικές μας σχέσεις ή στις συζητήσεις μας.
Αρναούτης =Προέρχεται από την τουρκική λέξη arnaut που σημαίνει <Αλβανός>
Ασίκης =Προέρχεται από επίσης τουρκική λέξη asik που σημαίνει <εραστής>
Ασλάνης= Είναι και αυτή τούρκικη λέξη που σημαίνει <λιοντάρι>
Βαγενάς= Προέρχεται από τη μεσαιωνική λέξη βαγίνιον/ βαγένι που μεταφράζεται ως <βαρελάς>
Βοναπάρτης =Το επώνυμο του Μεγάλου Ναπολέοντα αλλά και πολλών νεοελλήνων όπως θα διαπιστώσετε ξεφυλλίζοντας τον τηλεφωνικό κατάλογο προέρχεται από την ιταλική φράση buona parte που σημαίνει <καλή μέρα>
Βεκιάρης =Προέρχεται από την τουρκική λέξη bekar που σημαίνει ανύπαντρος
Βελέντζας προέρχεται από τη λέξη velentza που είναι χοντρή, χωριάτικη κουβέρτα
Βελής προέρχεται από την τουρκική λέξη veli που σημαίνει κυβερνήτης, νομάρχης, διοικητής.
Βενιέρης το εν λόγω επώνυμο μας έρχεται από την Ιταλία, όπου venier σημαίνει … όνομα
Βικέλας είναι σλαβική λέξη από το bik που σημαίνει ταύρος
Βογιατζής μας έρχεται από τους εξ ανατολών γείτονες από την τουρκική λέξη boyaci που είναι ο μπογιατζής
Βόγλης προέρχεται από την αλβανική λέξη vogel που σημαίνει μικρός
Βότσης είναι από το αρβανίτικο voci που σημαίνει μικρό παιδί, μούτσος
Βουγάς προέρχεται από την τουρκική λέξη bug που σημαίνει αρχηγός.
Βούζας προέρχεται από τουρκική λέξη buz που σημαίνει πάγος
Γαϊτάνος προέρχεται από την τουρκική λέξη gaytan που μεταφράζεται ως κορδόνι
Γαρμπής Η λέξη είναι αραβική από το garb και σημαίνει δύση
Γιαρμάς προέρχεται από την τουρκική λέξη yarma που σημαίνει σχίσιμο
Γιαχνής προέρχεται από τη λέξη yahni που σημαίνει λάχανο με κρέας
Γκίνης είναι ο Γιάννης στα αλβανικά από το gine
Γκλάβας προέρχεται από τη σλαβική λέξη glava που σημαίνει κεφαλή
Γκολέμης είναι ο μεγάλος και προέρχεται από το σλαβικό golem
Γρανίτσας σλαβική λέξη granica που σημαίνει σύνορα
Δαβάκης προέρχεται από την τουρκική λέξη tabak που σημαίνει βυρσοδέψης
Δαφέρμος Ιταλικής προελεύσεως επώνυμο από τη λέξη de fermo που σημαίνει βέβαιος, σταθερός
Δέδες είναι ο παππούς στα τούρκικα
Δεμέστιχας προέρχεται από την ιταλική λέξη da mestica που μεταφράζεται σαν μείγμα χρωμάτων
Δούρος είναι ο αλύγιστος ,προέρχεται από την ιταλική λέξη duro
Ζαίμης προέρχεται από την ιταλική λέξη zaim που σημαίνει φοροεισπράκτορας
Ζηρίνης είναι ο ξανθός και προέρχεται από την περσική λέξη zarin
Ζολώτας είναι ρώσικης προέλευσης από το zoloto που σημαίνει χρυσάφι
Ζορμπάς ένα από τα γνωστά επώνυμα σε όλον τον κόσμο λόγω της κινηματογραφικής επιτυχίας του Άντονυ Κουίν , σημαίνει άτακτος και ταραξίας προερχόμενο από το τούρκικο zorba.
Ιντζές τούρκικη λέξη ( ince ) που μεταφράζεται σαν λεπτός, πονηρός
Καββαδάς είναι σέρβικη λέξη ( kavad ) που σημαίνει μανδύας
Καγιάς προέρχεται από την τούρκικη λέξη kaya που σημαίνει βράχος
Καζαντζής είναι ο λεβητοποιός ,προέρχεται από τα τούρκικα ( kazanci )
Κακουλίδης η λέξη είναι περσική και σημαίνει βόστρυχος ( kakul )
Καλαφάτης η λέξη σημαίνει αλείφω πλοίο με πίσσα , από την ιταλική λέξη calafato
Κάλφας είναι ο βοηθός , προέρχεται από την λέξη kalfa
Καμμένος δεν σημαίνει κυριολεκτικά καμένος , αλλά προέρχεται από την λέξη kamen που σημαίνει πέτρα.
Καμπάς προέρχεται από την τούρκικη λέξη kaba που σημαίνει ακατέργαστος , κοινός.
Καπλάνης σημαίνει τίγρης στα τούρκικα ( caplan )
Καραγκιόζης είναι βέβαια το όνομα του γνωστού ήρωα του θεάτρου των σκιών, προέρχεται από την τούρκικη λέξη karagoz που σημαίνει μαυρομάτης δηλ. αυτός που έχει μαύρο μάτι.
Καραλής είναι από το τούρκικο kara ali που σημαίνει μαύρος Αλής.
Καραμπάσης σημαίνει παπάς και προέρχεται από την τούρκικη λέξη karabas
Καράμπελας είναι ο μαύρος / κακός μπελάς, από το τούρκικο kara bela
Καρατζάς προέρχεται από την τούρκικη λέξη karaca που σημαίνει ζαρκάδι αλλά και μελαχρινός.
Καρράς σημαίνει μαύρος ( τούρκικα kara )
Καρτάλης σημαίνει αστός από την λέξη kartal
Καφαντάρης είναι τούρκικη λέξη ( από το kafadar ) που σημαίνει σύντροφος.
Κεντέρης σημαίνει λύπη , προερχόμενο από το τούρκικο keder.
Κυμούντρης και προέρχεται από την ελληνικότατη λέξη κύμα + μουντάρω που σημαίνει δαμάζω, δηλαδή αυτός που κυριεύει , δαμάζει τα κύματα καθώς όλοι οι Κιμουντρέοι ήταν θαλασσινοί , ζούσαν στην Πελοπόννησο και μετά στην Σμύρνη της Μ. Ασίας.
Κούβελος προέρχεται από την ιταλική λέξη covele που είναι η κουφάλα του δένδρου
Κούγιας είναι ο πεταλωτής , έχει τις ρίζες του στην σλαβική λέξη kuja.
Κουγιουμτζής προέρχεται από την τούρκικη λέξη kuyummci που σημαίνει χρυσοχόος .
Λέκκας είναι από τα ονόματα που προέρχονται από παραφρασμένα βαφτιστικά ονόματα. Είναι αλλοίωση της αρβανίτικης λέξης lekka που σημαίνει ο…Αλέκος.
Λιάνης προέρχεται από την γαλλική λέξη liane που σημαίνει δένω.
Λιάπης είναι αρβανίτικη λέξη και έτσι λένε τον κάτοικο της νότιας αλβανιασ.
Λιάρος Προέρχεται από το αρβανίτικο lare που σημαίνει παρδαλός π. χ για το κατσίκι
Μάλας σημαίνει μυστρί και προέρχεται από την τουρκική λέξη mala.
Ματράκης σημαίνει ραβδί
Μουτάφης προέρχεται από την τουρκική λέξη mutaf που σημαίνει σχοινοποιός , υφαντουργός.
Μπαϊρακτάρης είναι ο σημαιοφόρος από το τούρκικο bayraktar
Μπατίστας η λέξη είναι ιταλική ( battista ) και σημαίνει βαπτιστής
Μπέλος σημαίνει άσπρος και η ρίζα του είναι σλαβική bel.
Μπουρνάζος σημαίνει από τα τούρκικα ( burnaz ) μυταράς.
Νταϊφάς σημαίνει ομάδα- σωματείο από την αραβική λέξη taife
Νταλιάνης προέρχεται από την τουρκική λέξη dalyan που σημαίνει ιχθυοτροφείο.
Ντενίσης προέρχεται από την τουρκική λέξη denis που σημαίνει θάλασσα.
Ουζούνης προέρχεται από την τούρκικη λέξη uzun που σημαίνει μακρύς αλλά και ψηλός.
Πάικος η λέξη είναι βουλγάρικη και σημαίνει αράχνη.
Παλάσκας σημαίνει φυσιγγιοθήκη , είναι δε τούρκικη ( palaska )
Παφίλης σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει μεταλλική πλάκα, από το τούρκικο pafla.
Παπαρήγα βασιλιάς - παπάς
Πέτας επώνυμο σλαβικής προέλευσης που σημαίνει φτέρνα ( peta )
Ράμμος σημαίνει κλωνάρι , από το ιταλικό ramo
Ρέντης είναι ο βαρύς από το αραβικό redi
Σακάς μεταφράζεται σαν νεροκουβαλητής από το τούρκικο saka
Σακελάριος σημαίνει θησαυροφύλακας , η προέλευση του λατινική
Σαράφης είναι ο αργυραμοιβός
Σαρρής προέρχεται από την τούρκικη λέξη sari που σημαίνει ξανθός, κίτρινος
Σαχίνης σημαίνει γεράκι
Σημίτης σημαίνει κουλουρτζής από το τούρκικο simit=κουλούρι
Σειτανίδης προέρχεται από την αραβική λέξη seitan που σημαίνει διάβολος
Σέκερης προέρχεται από την τούρκικη λέξη seker που είναι η ζάχαρη
Σεφερλής είναι το σαφάρι
Σούρλας σημαίνει προβοσκίδα- φλογέρα
Τερζής είναι ο ράφτης από το τούρκικο terzi
Τζαμτζής είναι ο υαλοτεχνίτης
Τσάκωνας είναι το τραχύ έδαφος από το αλβανικό tsakon
Τσαλίκης είναι ο γερτός από το τούρκικο calik
Τσελέπης σημαίνει προβατέμπορος
Τσουκαλάς προέρχεται από την ιταλική λέξη zuca που μεταφράζεται ως ο μεγάλος τέντζερης, μεγάλο τσουκάλι
Φέρτης σημαίνει άτομο μοναχό
Φούρλας Προέρχεται από την ιταλική λέξη frullo που σημαίνει σβούρα
Φυσσούν σημαίνει γοητεία , από το τουρκικό fusum
Χαράμης μεταφράζεται σαν αμαρτία και προέρχεται από το αραβικό kharam
Χατζής είναι ο προσκυνητής
ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ
Σύμφωνα με τον Διόνυσο τον Θράκα (εκδ.G Uhling) (εθνικόν έστιν το έθνους δηλωτικόν, ως Φρύξ , Γαλάτης) τα ονόματα αυτά που σχηματίζονται από ονόματα χωρών πόλεων κλπ.
Από τα κλασσικούς χρόνους και αργότερα μεγάλη χρήση των εθνικών ονομάτων: Εκαταίος ο Μιλήσιος , Απολλώνιος ο Τυανεύς Κόιντος ο Σμυρναίος κλπ.
Τα βυζαντινά παρωνύμια που προϋποθέτουν εθνικό όνομα συγκαταλέγονται ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: Αρμενιάκος , Βούλγαρος , Καππαδόκης , Φράγκος , Καλυβίτης (<Καλύβη ,πόλη της Μακεδονίας) , Λιβανίτης (<Λίβανα , πόλη της Συρίας), Κομνηνός (<Κόμνη Ανδιανουπόλεως), Λεκαπηνός (Λέκαπα Καππαδοκίας )Γαβαλάς (<Γάβαλα Συρίας) ,κλπ.
Τα νεοελληνικά εθνικά επώνυμα σχηματίζονται συνήθως με αρχαιοελληνικά η αρχαιότερης καταγωγής επιθήματα και σπανιότερα με ξένα: Αθηναίος , Θηβαίος , Κερκυραίος , Μυτιληναίος. -ανός/ιανός Αμοργιανός (Αμοργός) , Καλαματιανός , Κουταλιανός (<Κούταλη Προποντίδας) Σφακιανός , Ψαριανός κλπ. –ηνός Αδραμυττηνός , Ζακυνθινός . –ινός Αραβαντινός (<Αραβάντι) , Καστρινός , Πυλαρινός (<Πύλαρος Κεφαλονιάς). –ίτης Βαλαωρίτης (<Βελεώρα Ευρυτανίας ) , Δολιανίτης(Δολιανά). -αϊτης (Μοραΐτης) Χρυσαϊτης (Χρυσό Παρνασίδος) .–ιάτης Κορφιάτης , Μανιάτης. –ιώτης Αγραφιώτης , Βαρβιτσιώτης (Βαρβίτσα Αρκαδίας) , Γαρδικιώτης (Γαρδίκι).
Βενετσιάνικα η ιταλικά είναι τα επιθέματα –άνος/-ιάνος και –έζος: Βενετσιάνος , Πρεβεζάνος , Σισιλιάνος ,Γενοβέζος .
Σλαβικό είναι το –ιάνος στα Βοστιτσιάνος , Ζαβιτσ(ι)άνος , λατινικό στο Σακαριτσιάνος (Σακαρέτσι Βάλτου)κλπ.
Τούρκικο είναι το επίθεμα –λής /λης:Βελεστινλής , Κοκοσλής (Κοκόσι =Κιλκίς) Δράμαλης , Κόνιαλης (Κόνια =το Ικόνιο) , Μπρούσαλης και Προύσαλης (Προύσα).
Ορισμένα από τα εθνικά πού προσδιορίζουν ξένους λαούς που ήλθαν σε επαφή με τους Έλληνες μπορεί να ήταν αρχικά παρατσούκλια : Αλαμάνος (Αλαμανούς του Βυζαντίου , Γεφύρι της Αλαμάνας κλπ) , Αμερικάνος , (Έλληνας μετανάστης από την Αμερική) , Ατζέμης (Πέρσης) , Βούλγαρος / Βούλγαρης (μεσαιωνικό Βούλγαρης «βυρσοδέψης , επεξεργαστής η πωλητής δέρματος» που δήλωσε και το έθνος των Βουλγάρων ως παραγωγών και εξαγωγέων δέρματος ) , Γερμανός (σημαίνει και ξανθός) , Εγγλέζος/Ιγγλέζης , Ζείμπέκος (τουρκικό φύλο στα περίχωρα της Σμύρνης) , Καραγκούνης (κάτοικος του θεσσαλικού κάμπου) , Καρακατσάνης ,-ος (Σαρακατσάνος).
Εθνικό ως επώνυμο μπορεί να προκύψει με την προσθήκη ενός -ς σ’ένα τοπωνύμιο Αϊδίνης ,Βαλαώρας , Γκούρας (Γκούρα Φθιώτιδος) , Γρανίτσας (Γρανίτσα Ιωαννίνων) κλπ. Επαγγελματικά Δήλωναν αρχικά επάγγελμα η αξίωμα , αλλά γρήγορα καθιερώθηκαν ως επώνυμα , καθώς διευκόλυναν τη διάκριση ατόμων με το ίδιο όνομα σε κλειστές ιδίως κοινωνίες. Εκφέρονται κανονικά στην ονομαστική (Αμπελάς ,Γούναρης ) και σπάνια στη γενική (Ιατρού ,Οικονόμου).
Από τα κλασσικούς χρόνους και αργότερα μεγάλη χρήση των εθνικών ονομάτων: Εκαταίος ο Μιλήσιος , Απολλώνιος ο Τυανεύς Κόιντος ο Σμυρναίος κλπ.
Τα βυζαντινά παρωνύμια που προϋποθέτουν εθνικό όνομα συγκαταλέγονται ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: Αρμενιάκος , Βούλγαρος , Καππαδόκης , Φράγκος , Καλυβίτης (<Καλύβη ,πόλη της Μακεδονίας) , Λιβανίτης (<Λίβανα , πόλη της Συρίας), Κομνηνός (<Κόμνη Ανδιανουπόλεως), Λεκαπηνός (Λέκαπα Καππαδοκίας )Γαβαλάς (<Γάβαλα Συρίας) ,κλπ.
Τα νεοελληνικά εθνικά επώνυμα σχηματίζονται συνήθως με αρχαιοελληνικά η αρχαιότερης καταγωγής επιθήματα και σπανιότερα με ξένα: Αθηναίος , Θηβαίος , Κερκυραίος , Μυτιληναίος. -ανός/ιανός Αμοργιανός (Αμοργός) , Καλαματιανός , Κουταλιανός (<Κούταλη Προποντίδας) Σφακιανός , Ψαριανός κλπ. –ηνός Αδραμυττηνός , Ζακυνθινός . –ινός Αραβαντινός (<Αραβάντι) , Καστρινός , Πυλαρινός (<Πύλαρος Κεφαλονιάς). –ίτης Βαλαωρίτης (<Βελεώρα Ευρυτανίας ) , Δολιανίτης(Δολιανά). -αϊτης (Μοραΐτης) Χρυσαϊτης (Χρυσό Παρνασίδος) .–ιάτης Κορφιάτης , Μανιάτης. –ιώτης Αγραφιώτης , Βαρβιτσιώτης (Βαρβίτσα Αρκαδίας) , Γαρδικιώτης (Γαρδίκι).
Βενετσιάνικα η ιταλικά είναι τα επιθέματα –άνος/-ιάνος και –έζος: Βενετσιάνος , Πρεβεζάνος , Σισιλιάνος ,Γενοβέζος .
Σλαβικό είναι το –ιάνος στα Βοστιτσιάνος , Ζαβιτσ(ι)άνος , λατινικό στο Σακαριτσιάνος (Σακαρέτσι Βάλτου)κλπ.
Τούρκικο είναι το επίθεμα –λής /λης:Βελεστινλής , Κοκοσλής (Κοκόσι =Κιλκίς) Δράμαλης , Κόνιαλης (Κόνια =το Ικόνιο) , Μπρούσαλης και Προύσαλης (Προύσα).
Ορισμένα από τα εθνικά πού προσδιορίζουν ξένους λαούς που ήλθαν σε επαφή με τους Έλληνες μπορεί να ήταν αρχικά παρατσούκλια : Αλαμάνος (Αλαμανούς του Βυζαντίου , Γεφύρι της Αλαμάνας κλπ) , Αμερικάνος , (Έλληνας μετανάστης από την Αμερική) , Ατζέμης (Πέρσης) , Βούλγαρος / Βούλγαρης (μεσαιωνικό Βούλγαρης «βυρσοδέψης , επεξεργαστής η πωλητής δέρματος» που δήλωσε και το έθνος των Βουλγάρων ως παραγωγών και εξαγωγέων δέρματος ) , Γερμανός (σημαίνει και ξανθός) , Εγγλέζος/Ιγγλέζης , Ζείμπέκος (τουρκικό φύλο στα περίχωρα της Σμύρνης) , Καραγκούνης (κάτοικος του θεσσαλικού κάμπου) , Καρακατσάνης ,-ος (Σαρακατσάνος).
Εθνικό ως επώνυμο μπορεί να προκύψει με την προσθήκη ενός -ς σ’ένα τοπωνύμιο Αϊδίνης ,Βαλαώρας , Γκούρας (Γκούρα Φθιώτιδος) , Γρανίτσας (Γρανίτσα Ιωαννίνων) κλπ. Επαγγελματικά Δήλωναν αρχικά επάγγελμα η αξίωμα , αλλά γρήγορα καθιερώθηκαν ως επώνυμα , καθώς διευκόλυναν τη διάκριση ατόμων με το ίδιο όνομα σε κλειστές ιδίως κοινωνίες. Εκφέρονται κανονικά στην ονομαστική (Αμπελάς ,Γούναρης ) και σπάνια στη γενική (Ιατρού ,Οικονόμου).
ΑΡΜΕΝΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ
Λίγοι το γνωρίζουν αν και ο μεγάλος μας εθνάρχης το είχε παραδεχτεί κατ' επανάληψη. Μέχρι που πέρυσι σε μια επιστημονική ομιλία του ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοικρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας μας το θύμισε:
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν αρμενικής καταγωγής όπως και πολλοί από τους σύγχρονους Κρήτες.
Πολλά κρητικά ονόματα όπως: Βαρδής (από το αρμενικό "Βαρτάν"), Αρμένης κλπ, κρητικά επώνυμα όπως Αρμενάκης, Βαρδάκης (Βαρτάν) κλπ, ή ακόμα και τοπωνύμια στην Κρήτη: Αρμένοι, Αρμενοχώρι κλπ μας το αποδεικνύουν ακόμη και σήμερα.
Σύμφωνα με την ιστορία ο αρμενικής καταγωγής αυτοκράτορας του Βυζαντίου Νικηφόρος Φωκάς είχε μετοικήσει χιλιάδες Αρμενίους από την ανατολική Βυζαντινή Αυτοκρατορία στην Κρήτη για να ενισχύσει τον τοπικό χριστιανικό πληθυσμό και να θωρακίσει την Κρήτη από τις επιθέσεις των πειρατών. Απόγονος αυτών των Βυζαντινών Αρμενίων παραδέχεται ότι είναι ο εθνάρχης μας.
Αποτέλεσε ίσως τον πρώτο πολιτικό που οραματίστηκε την ελληνοαρμενική φιλία και υποστήριξε τις αρμενικές θέσεις σε όλες τις συνδιασκέψεις για τη λύση του ανατολικού ζητήματος όπως το ίδιο έκανε και η αρμενική πλευρά για τις ελληνικές θέσεις.
Το αποτέλεσμα ήταν η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών που προέβλεπε ένα τεράστιο Αρμενικό Κράτος. Η υποστήριξη των αρμενικών θέσεων ήταν τόσο έντονη που σε αρκετές περιπτώσεις ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να έρθει ακόμα και σε ρήξη με τους Πόντιους της περιοχής.
Οι Αρμένιοι προς τιμή μας ως Έλληνες τιμούν το Βενιζέλο σαν και δικό τους εθνάρχη.
Ολόκληρη την καταπληκτική ομιλία του προέδρου μας μπορείτε να τη βρείτε εδώ: http://www.presidency.gr/omil_content.asp?rid=889
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν αρμενικής καταγωγής όπως και πολλοί από τους σύγχρονους Κρήτες.
Πολλά κρητικά ονόματα όπως: Βαρδής (από το αρμενικό "Βαρτάν"), Αρμένης κλπ, κρητικά επώνυμα όπως Αρμενάκης, Βαρδάκης (Βαρτάν) κλπ, ή ακόμα και τοπωνύμια στην Κρήτη: Αρμένοι, Αρμενοχώρι κλπ μας το αποδεικνύουν ακόμη και σήμερα.
Σύμφωνα με την ιστορία ο αρμενικής καταγωγής αυτοκράτορας του Βυζαντίου Νικηφόρος Φωκάς είχε μετοικήσει χιλιάδες Αρμενίους από την ανατολική Βυζαντινή Αυτοκρατορία στην Κρήτη για να ενισχύσει τον τοπικό χριστιανικό πληθυσμό και να θωρακίσει την Κρήτη από τις επιθέσεις των πειρατών. Απόγονος αυτών των Βυζαντινών Αρμενίων παραδέχεται ότι είναι ο εθνάρχης μας.
Αποτέλεσε ίσως τον πρώτο πολιτικό που οραματίστηκε την ελληνοαρμενική φιλία και υποστήριξε τις αρμενικές θέσεις σε όλες τις συνδιασκέψεις για τη λύση του ανατολικού ζητήματος όπως το ίδιο έκανε και η αρμενική πλευρά για τις ελληνικές θέσεις.
Το αποτέλεσμα ήταν η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών που προέβλεπε ένα τεράστιο Αρμενικό Κράτος. Η υποστήριξη των αρμενικών θέσεων ήταν τόσο έντονη που σε αρκετές περιπτώσεις ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να έρθει ακόμα και σε ρήξη με τους Πόντιους της περιοχής.
Οι Αρμένιοι προς τιμή μας ως Έλληνες τιμούν το Βενιζέλο σαν και δικό τους εθνάρχη.
Ολόκληρη την καταπληκτική ομιλία του προέδρου μας μπορείτε να τη βρείτε εδώ: http://www.presidency.gr/omil_content.asp?rid=889
ΕΠΩΝΥΜΑ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Πολλά επώνυμα προέρχονται ,σύμφωνα με τον Ν.Π. Ανδριώτη, «Συμβολή στη μελέτη των νεοελληνικών επωνύμων»από:
-Απλά ρήματα από τον ενεστώτα της οριστικής στο πρώτο ενικό πρόσωπο:
Βήχος (βήχω), Βλάβος( βλάβω), Θαρρός (θαρρώ), Καταλειπός (καταλείπω), Καπνίζος (καπνίζω), Καταντός (καταντώ), Κατέχος (κατέχω), Κιλαηδώνης (κελαηδώ), Κλάνος( κλάνω), Κλώθος (κλώθω), Κρένος (κρένω), Λέγος (λέγω), Λυγίζος (λυγίζω), Νυστάζος-Νυσταζόπουλος(νυστάζω), Πιστευός (πιστεύω), Τρέμος (τρέμω), Ψάχος (ψάχω).
-Επώνυμα από τον ενεστώτα στο τρίτο ενικό πρόσωπο, με προσθήκη του πτωτικού –ς της ονομαστικής των αρσενικων ονομάτων:
Αγρεύης (αγριεύει), Ασημώνης (ασημώνει), Βουλώνεις (βουλώνει), Γαργαλής (γαργαλεί), Γουρλώνης (γουρλώνει), Δένης (δένει), Κακιώνης (κακιώνει), Κατέχης (κατέχει), Κολώνης (κωλώνει),Κουμαντάρης-Κουμανταράκης (κουμαντάρει), Κουτσοπίνης (κουτσοπίνει), Κρυώνης (κρυώνει), Μαγκώνης (μαγκώνει), Μαργώνης (μαργώνει), Παρασύρης (παρασύρει), Παχύνης (παχύνει), Περιμένης (περιμένει), Πλάλης (πιλαλεί), Ροβόλης (ροβολεί), Τρέμης (τρέμει), Τρίζης (τρίζει) κτλ.
-Επώνυμα που έχουν βάση τους γραμματικούς τύπους του μέλλοντα και του αόριστου:
Ακλάσης( κλάσει), Βροντήσης (βροντήσει), Γανώσης (γανώσει), Γδύσης (γδύσει), Γελάσης-Γελασέας-Γελασάκης (γελάσει), Κακίσης (κακίσει), Καπνίσης (καπνίσει), Καταφέρης (καταφέρει), Κατέβης (κατέβει), Κλάψης-Κλαψής (κλάψει), Κοιμίσης (κοιμίσει), Κολάσης (κολάσει), Κορδώσης (κορδώσει), Κορώσης (κορώσει), Κράξης (κράξει), Λιμάξης (λιμάξει), Μαλώσης (μαλώσει), Σιμώσης (σιμώσει), Φάης (φάει), Χάψης (χάψει).
Από την αντιστοιχία αυτή του τρίτου ενικού προσώπου του ρήματος και του επωνύμου φαίνονται να παρεκκλίνουν τα Παίξος, Χάσος, Συλλάβος όπου υπόκεινται μάλλον στο πρώτο ενικό πρόσωπο, και τα Γράψας, Γραψίας, Δώσας, Λάμψας, Παίξας, Πλακώσας, Χάσας και Χάψας που είτε προέρχονται από το τρίτο πρόσωπο του ενικού ή πρόκειται για μετοχές αορίστου.
Επώνυμα από τον ενεστώτα της προστακτικής:
Αγνάντας, Αλησμονής, Γαργάλας, Γύρνας, Ζήβας(ζήβα=σβήσε), Ζούπας, Καβάλας, Καβαλίκας, Καρτέρας, Κατέβας, Κλότσας, Κοίτας, Λάσκας, Λειτούργης, Μάινας(μαϊνάρω), Ξεφλούδας, Παρηγόρης, Πασπάτης, Περπάτης, Πιλάλης, Ρούφας, Σαλαπάτας, Σάλταςμ Σκούντας, Σκύφτας, Συντήρηςμ Σφύρας, Τραγούδας, Τρέχας(πρβ.Παπατρέχας), Τσάκος(τσάκω=προστακτική του τσακώνω), Τσαλαπάτας, Τσίμπας, Τσαλαβούτας, Τσουρούφλιας, Φέγγας, Φεύγας και Φευγάς, Χαιρέτας.
-Απλά ρήματα από τον ενεστώτα της οριστικής στο πρώτο ενικό πρόσωπο:
Βήχος (βήχω), Βλάβος( βλάβω), Θαρρός (θαρρώ), Καταλειπός (καταλείπω), Καπνίζος (καπνίζω), Καταντός (καταντώ), Κατέχος (κατέχω), Κιλαηδώνης (κελαηδώ), Κλάνος( κλάνω), Κλώθος (κλώθω), Κρένος (κρένω), Λέγος (λέγω), Λυγίζος (λυγίζω), Νυστάζος-Νυσταζόπουλος(νυστάζω), Πιστευός (πιστεύω), Τρέμος (τρέμω), Ψάχος (ψάχω).
-Επώνυμα από τον ενεστώτα στο τρίτο ενικό πρόσωπο, με προσθήκη του πτωτικού –ς της ονομαστικής των αρσενικων ονομάτων:
Αγρεύης (αγριεύει), Ασημώνης (ασημώνει), Βουλώνεις (βουλώνει), Γαργαλής (γαργαλεί), Γουρλώνης (γουρλώνει), Δένης (δένει), Κακιώνης (κακιώνει), Κατέχης (κατέχει), Κολώνης (κωλώνει),Κουμαντάρης-Κουμανταράκης (κουμαντάρει), Κουτσοπίνης (κουτσοπίνει), Κρυώνης (κρυώνει), Μαγκώνης (μαγκώνει), Μαργώνης (μαργώνει), Παρασύρης (παρασύρει), Παχύνης (παχύνει), Περιμένης (περιμένει), Πλάλης (πιλαλεί), Ροβόλης (ροβολεί), Τρέμης (τρέμει), Τρίζης (τρίζει) κτλ.
-Επώνυμα που έχουν βάση τους γραμματικούς τύπους του μέλλοντα και του αόριστου:
Ακλάσης( κλάσει), Βροντήσης (βροντήσει), Γανώσης (γανώσει), Γδύσης (γδύσει), Γελάσης-Γελασέας-Γελασάκης (γελάσει), Κακίσης (κακίσει), Καπνίσης (καπνίσει), Καταφέρης (καταφέρει), Κατέβης (κατέβει), Κλάψης-Κλαψής (κλάψει), Κοιμίσης (κοιμίσει), Κολάσης (κολάσει), Κορδώσης (κορδώσει), Κορώσης (κορώσει), Κράξης (κράξει), Λιμάξης (λιμάξει), Μαλώσης (μαλώσει), Σιμώσης (σιμώσει), Φάης (φάει), Χάψης (χάψει).
Από την αντιστοιχία αυτή του τρίτου ενικού προσώπου του ρήματος και του επωνύμου φαίνονται να παρεκκλίνουν τα Παίξος, Χάσος, Συλλάβος όπου υπόκεινται μάλλον στο πρώτο ενικό πρόσωπο, και τα Γράψας, Γραψίας, Δώσας, Λάμψας, Παίξας, Πλακώσας, Χάσας και Χάψας που είτε προέρχονται από το τρίτο πρόσωπο του ενικού ή πρόκειται για μετοχές αορίστου.
Επώνυμα από τον ενεστώτα της προστακτικής:
Αγνάντας, Αλησμονής, Γαργάλας, Γύρνας, Ζήβας(ζήβα=σβήσε), Ζούπας, Καβάλας, Καβαλίκας, Καρτέρας, Κατέβας, Κλότσας, Κοίτας, Λάσκας, Λειτούργης, Μάινας(μαϊνάρω), Ξεφλούδας, Παρηγόρης, Πασπάτης, Περπάτης, Πιλάλης, Ρούφας, Σαλαπάτας, Σάλταςμ Σκούντας, Σκύφτας, Συντήρηςμ Σφύρας, Τραγούδας, Τρέχας(πρβ.Παπατρέχας), Τσάκος(τσάκω=προστακτική του τσακώνω), Τσαλαπάτας, Τσίμπας, Τσαλαβούτας, Τσουρούφλιας, Φέγγας, Φεύγας και Φευγάς, Χαιρέτας.
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΜΕ ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ
ΒΗΛΑΡΑΣ-ειναι επαγγελματικο,απο την αρβ.λεξη βηλαρ=τοπι,δηλ.αυτος που πουλα υφασματα.
ΒΟΥΚΛΙΖΑΣ-σκωπτικο παρωνυμιο απο την αρβ.λεξη bukleze-a=η νυφιτσα.
ΒΡΕΖΑΣ-προερχεται απο την αρβ.λεξη μπρεζε=το ζωναρι,με τροπη του μπ σε β,μετα απο λογια επεμβαση.
ΓΚΡΙΤΖΑΛΑΣ-ειναι παρωνυμιο,απο την αρβανιτικη λεξη grizhele-a=η καρακαξα.Προφανως,οπως ολα τα παρωνυμια,τα παρατσουκλια,απεδιδε καποιο ιδιαιτερο χαρακτηριστικο του φεροντος το ονομα.
ΓΚΡΕΠΗΣ-grep-i=το αγκιστρι.Συναφη τα αρχαια ελληνικα,γριπος=το διχτυ των ψαραδων και γρυπος=κυρτος.
ΓΚΡΕΣΤΑΣ-greste-a=η αγουριδα.
ΓΚΡΙΚΑΣ-παρωνυμιο,γκρικ=λαιμος.
ΓΚΡΟΠΑΣ-μαλλον προερχεται απο τοπωνυμιο,οχι σπανιο σε αρβανιτικες περιοχες.Γκροπα(grope-a)σημαινει ο λακκος,το ορυγμα.
ΓΚΡΟΥΜΑΣ-παρωννυμιο,grumas-zi=o λαρυγγας.
ΓΟΛΕΜΑΤΗΣ-ειναι δηθεν εξελληνισμενος τυπος των αρβ.λεξεων γκολ ε μαδ=στομα μεγαλο,προσωνυμιο που αποδιδοταν σκωπτικα σε ανθρωπους λαιμαργους η σε οσους συνηθιζαν πομπωδεις εκφρασεις.Δειτε τα ομορριζα ονοματα Γκολιας,Γκολεμας,Γκολεμης,Γολεμης.
ΔΑΓΚΛΗΣ-πατριδωνυμικο που υποδηλωνει καταγωγη απο την περιοχη Νταγκλη της Αλβανιας.Η τροπη του ντ σε δ αποτελει επεμβαση των λογιων,οπως συμβαινει σε πλειστα ονοματα,Μποτσαρης-Βοτσαρης.Ο μουσουλμανος αντιπαλος του Καραισκακη στην Αραχωβα Μουσταμπεης Νταγκλης ο Καφιαζεζης.
ΔΟΥΝΗΣ-την ιδια τροπη εχουμε και στο ονομα αυτο.Ειναι δηθεν εξελληνισμενος τυπος του Ντουνης,που κι αυτο με τη σειρα του ειναι το αρβανιτικο υποκοριστικο του βαπτιστικου ονοματος Αντωνης.
ΔΩΡΙΖΑΣ-doreze-a=το χερουλι,η λαβη.Επισης σημαινει την χερια,το δραγμα.Ντορεζα λεγεται και το ιδιοτυπο πεταγμα της πετρας απο κατω προς τα πανω,ωστε να διαγραψει καμπυλη τροχια.
ΖΑΡΚΑΝΙΤΗΣ-πατριδωνυμικο που υποδηλωνει καταγωγη απο το Ζαρκανι της περιοχης Νταγκλη της Αλβανιας.Η καταληξη -ιτης ειναι ενδεικτικη της καταγωγης απο τοπο.
ΖΕΓΚΟΣ-πατριδωνυμικο,ο καταγομενος απο τοπωνυμιο Ζεγκου στην περιοχη Καρατροπακ της Δυτικης Αλβανιας.
ΖΕΗΣ-πατριδωνυμικο,ο καγομενος απο το Ζεη Τεπελενιου.
ΖΟΓΚΑΣ-προερχεται απο την αρβ.λεξη ζογκου=πουλι.Γραφεται και Ζωγκας και Ζωγος,Ζωγου.Με το ονομα Ζογκα φερεται μεγαλος μεσαιωνικος αρχοντικος οικος της Αλβανιας με εδρα το ανατολικο ακρο της Μεγαλης Μαλεσιας.Την εξαπλωση του οικου αυτου στον ελλαδικο χωρο δειχνουν τα τοπωνυμια Ζογκα και Μπαρδι Ζογκα στη ΒΔ Πελοποννησο,γνωστα ηδη τουλαχιστον απο το 1461/63(τουρκικο απογραφικο καταστιχο),καθως και τοπωνυμιο παπα Γιαννη Ζογγα (ονομα συνοικισμου)γνωστο απο την απογραφη των Βενετων του 1700 στην περιοχη Θερμησιου της Αργολιδας.
ΖΩΤΟΣ-ζοτ-ι=ο κυριος,ο αφεντης.
ΚΑΓΚΑΣ-kenge=το ασμα,το τραγουδι.Αδυναμια αποδοσης της αρβ.λεξης.
ΘΗΛΥΖΑΣ-thelleze-a=η περδικα.Εδω εχουμε κλασσικη περιπτωση αδυναμιας γραφης των κλειστων φωνηματων,που περιεχει η λεξη αυτη,με συμβολα του ελληνικου αλφαβητου.Απο εκει και περα,η αποδοση της λεξης με τους υπαρχοντες ελληνικους χαρακτηρες επαφιεται στη φαντασια των γραφεων.(το e αμυδρα).
ΚΙΜΠΕΖΗΣκαι ΚΙΜΠΙΖΗΣ-το αυτο ακριβως συμβαινει και εδω.Το ονομα ειναι συνθετο και προερχεται απο τις αρβ.λεξεις kebe=ποδι και izi=ο μαυρος,(το e αμυδρα),σημαινει δηλαδη τον μαυροποδαρο.Η αδυναμια γραφης ειναι φανερη κι απο τις διαφορετικες μορφες με τις οποιες εκφερεται το ονομα.Προφανως παρωνυμιο.
KIKΗΡΑΣ-επαγγελματικο ονομα απο την αρβ.λεξη κικερ-α=το ρεβυθι,δηλ.αυτος που καλλιεργει η πουλα ρεβυθια.
ΚΟΥΜΙΣΗΣ-κι αυτο επαγγελματικο,kemishe=πουκαμισο.
ΚΑΚΑΤΣΗΣ-πατριδωνυμικο,ο καταγομενος απο Κακατσι της ΝΑ Αλβανιας.
ΚΑΒΑΓΙΑΣ-πατριδωνυμικο επισης,ο προερχομενος απο την Καβαγια της κεντρικης Αλβανιας.Και τα δυο παραπανω ονοματα αποτελουν δειγμα σχηματισμου επωνυμων με τη θεση αυτουσιου του τοπωνυμιου ως οικογενειακου ονοματος.Ειναι κατεξοχην αρβανιτικη συνηθεια,οπως δεχεται και ο Ν. Βεης.
ΛΕΖΑΣ και ΛΕΖΟΣ-παρωνυμιο απο την αρβ.λεξη λεζε-α=η ελια στο προσωπο η στο σωμα.ΛΕΠΟΥΡΗΣ,ΛΕΠΟΥΡΑΣ-παρωνυμιο ,λεπουρ-ι=ο λαγος.
ΛΙΑΚΡΑΣ-λιακρ-α=τα χορτα.
ΛΙΑΜΠΟΤΗΣ-λιαμποτ-ι=ενα ειδος χορτου.
ΛΙΑΣΚΑΣ-λιασκ-α=το κλημα που παραχωνουν για καταβολαδα.
ΛΟΥΒΑΡΗΣ-λουβερ=δηλητηριο.
ΛΙΑΡΑΣ και ΛΙΑΡΟΣ-λιαρε-α=το παρδαλο,το ποικιλοχρωμο,το καταστικτο.
ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ
ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΞΗΣ ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ
Αυγέρης – Αυγερινός
Βγένω – Ευγενία
Βίτος – Βίκτωρ
Γάκης – Γεώργιος
Γούλας – Γεώργιος
Γούσιας – Γεώργιος
Γίτσα – Γεωργία
Δήμος – Δημήτριος
Δάμος – Αδάμ
Δόσιας – Θεοδόσιος
Ζαφείρω – Σαπφειρίνη
Ζήκος – Ζώσιμος
Ζήσης – Ζώσιμος
Ζώτος – Ζώσιμος
Ζούλας – Κυριαζής
Καλούσια – Καλή
Κασσιούλα – Κασσιανή
Κέντρος – Ανδρέας
Κήκω – Αγγελική
Κολούσης – Νικόλαος
Κολιός – Νικόλαος
Κούλα – Βασιλική
Κύρκος – Κυριάκος
Κυρούσης – Κυριάκος
Λέγκω – Ελένη
Λέτσιος – Αλέξιος
Λούσιω – Χαρίκλεια
Λούσιας – Χαρίλαος
Λιάκος – Ηλίας
Λάκης - Μιχαήλ
Λιοντάρης – Λέων
Λώλος – Θεόδωρος
Μάντσιος – Αδαμάντιος
Μάνος – Εμμανουήλ
Μήλιος – Μιχαήλ
Μπίτσιος – Δημήτριος
Νάκος – Ιωάννης
Νάσιος – Αθανάσιος
Νάστος – Αναστάσιος
Νούλης – Ιωάννης
Νούσιας – Ιωάννης
Νούτσος – Ιωάννης
Νότης – Παναγιώτης
Ντάφλος – Τριαντάφυλλος
Νούλα – Αναστασία
Ντούλας – Κωνσταντίνος
Ντίνος – Κωνσταντίνος
Πάντος – Παντολέων
Παράσκης – Παρασκευάς
Πύλιος – ΣπυρίδωνΡήγκω – Ειρήνη
Ρίνα – Αικατερίνη
Ρουσιώ – Αικατερίνη
Σιάνα – Σωσάνη
Σιόζιος – Θεόδωρος
Σιούλας – Αναστάσιος
Σιώμος – Θωμάς
Σίμος – Συμεών
Στασινή – Αναστασία
Τασιά – Αναστασία
Τάσιος - Αναστάσιος
Τάτσης – Αναστάσιος
Τασούλας – Αναστάσιος
Τσίλης _ Βασίλειος
Τσιάντος – Αλέξανδρος
Τσάπος _ Απόστολος
Τάκος _ Παναγιώτης
Τέγος – Στέργιος
Τόλης _ Αποστόλης
Τούσιας – Αναστάσιος
Τούσιω – Αναστασία
Τσιόλης _ Απόστολος
Τσιέφος – Στέφανος
Τσιάβος – Σταύρος
Τσιάκος – Αναστάσιος
Τσιέβω _ Παρασκευή Τώνιος _ Αντώνιος
Φίλιος – Φίλιππος
Φύλλης - Τριαντάφυλλος
Αυγέρης – Αυγερινός
Βγένω – Ευγενία
Βίτος – Βίκτωρ
Γάκης – Γεώργιος
Γούλας – Γεώργιος
Γούσιας – Γεώργιος
Γίτσα – Γεωργία
Δήμος – Δημήτριος
Δάμος – Αδάμ
Δόσιας – Θεοδόσιος
Ζαφείρω – Σαπφειρίνη
Ζήκος – Ζώσιμος
Ζήσης – Ζώσιμος
Ζώτος – Ζώσιμος
Ζούλας – Κυριαζής
Καλούσια – Καλή
Κασσιούλα – Κασσιανή
Κέντρος – Ανδρέας
Κήκω – Αγγελική
Κολούσης – Νικόλαος
Κολιός – Νικόλαος
Κούλα – Βασιλική
Κύρκος – Κυριάκος
Κυρούσης – Κυριάκος
Λέγκω – Ελένη
Λέτσιος – Αλέξιος
Λούσιω – Χαρίκλεια
Λούσιας – Χαρίλαος
Λιάκος – Ηλίας
Λάκης - Μιχαήλ
Λιοντάρης – Λέων
Λώλος – Θεόδωρος
Μάντσιος – Αδαμάντιος
Μάνος – Εμμανουήλ
Μήλιος – Μιχαήλ
Μπίτσιος – Δημήτριος
Νάκος – Ιωάννης
Νάσιος – Αθανάσιος
Νάστος – Αναστάσιος
Νούλης – Ιωάννης
Νούσιας – Ιωάννης
Νούτσος – Ιωάννης
Νότης – Παναγιώτης
Ντάφλος – Τριαντάφυλλος
Νούλα – Αναστασία
Ντούλας – Κωνσταντίνος
Ντίνος – Κωνσταντίνος
Πάντος – Παντολέων
Παράσκης – Παρασκευάς
Πύλιος – ΣπυρίδωνΡήγκω – Ειρήνη
Ρίνα – Αικατερίνη
Ρουσιώ – Αικατερίνη
Σιάνα – Σωσάνη
Σιόζιος – Θεόδωρος
Σιούλας – Αναστάσιος
Σιώμος – Θωμάς
Σίμος – Συμεών
Στασινή – Αναστασία
Τασιά – Αναστασία
Τάσιος - Αναστάσιος
Τάτσης – Αναστάσιος
Τασούλας – Αναστάσιος
Τσίλης _ Βασίλειος
Τσιάντος – Αλέξανδρος
Τσάπος _ Απόστολος
Τάκος _ Παναγιώτης
Τέγος – Στέργιος
Τόλης _ Αποστόλης
Τούσιας – Αναστάσιος
Τούσιω – Αναστασία
Τσιόλης _ Απόστολος
Τσιέφος – Στέφανος
Τσιάβος – Σταύρος
Τσιάκος – Αναστάσιος
Τσιέβω _ Παρασκευή Τώνιος _ Αντώνιος
Φίλιος – Φίλιππος
Φύλλης - Τριαντάφυλλος
Η ΓΕΝΝΕΣΙΣ ΕΝΟΣ ΕΠΩΝΥΜΟΥ
ΤΟ ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΛΕΒΟΓΙΑΝΝΗ (ΤΩ ΛΕΒΑΪΙΑΝΝΑΔΩ) ΣΤΗΝ ΚΩΜΙΑΚΗ
του φιλόλογου Νίκου Ι. Λεβογιάννη
η παράδοση
Σύμφωνα με την παράδοση, που είναι ευρύτατα διαδεδομένη από γενιά σε γενιά στους Λεβαϊιαννάδες, το παρατσούκλι «Λεβαϊιάννης» δημιουργήθηκε ως εξής :
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας δεν ήταν εύκολα τα ταξίδια. Για να ταξιδέψει κάποιος έπρεπε να βρει καϊκι, που θα πήγαινε σε κάποιο από τα λιμάνια του Αιγαίου, τη Σμύρνη, την Πόλη, τον Πειραιά. Συνήθως εκείνοι που ταξίδευαν, μπάρκαραν στα καϊκια ως πλήρωμα. Προφανώς έτσι πλήρωναν το ναύλο τους, δουλεύοντας μέσα στο καϊκι.
Εκείνος λοιπόν, ο πρώτος πρόγονος των Λεβαϊιαννάδω, ο Γιάννης, κατά πάσα πιθανότητα βοσκός από την Κωμιακή, που το πρώτο παρατσούκλι του (επίθετο) φαίνεται πως ήταν Κόχυλας, κάποτε χρειάστηκε να ταξιδέψει και μπάρκαρε απ’ το λιμνάρι τση Κεράς στην Αγιά σε κάποιο καϊκι με προορισμό μάλλον τη Σμύρνη. Στη διάρκεια του πολυήμερου ταξιδιού ο Γιάννης ο Κόχυλας1, δούλευε μέσα στο καϊκι μαζί με άλλους συνταξιδιώτες στο βιράρισμα των κάβων και των σχοινιών στα πανιά και τα παλάγκα του καϊκιού.
Το βιράρισμα ή λεβάρισμα των σχοινιών γινόταν από πολλούς ναύτες μαζί ρυθμικά και δεν ήταν εύκολη αυτή η ομαδική εργασία.
Το λέβα και το βίρα ήταν λέξεις που έδιναν το σύνθημα και το ρυθμό στο βιράρισμα του κάβου, στο τέντωμα των πανιών, στο μάζεμα της άγκυρας του καϊκιού. Η λέξη «λέβα» προέρχεται από τη ναυτική Ιταλική λέξη leva (βίρα)2.
Προφανώς ο Γιάννης, βοσκός όντας, δεν είχε σχέση με τη θάλασσα. Οι Κωμιακίτες εξ άλλου ζούσαν μακριά από τη θάλασσα στην απόκρημνη περιοχή που ήταν χτισμένο το χωριό και δεν ήταν καν ορατό απ’ τη θάλασσα για το φόβο των πειρατών.
Φυσιολογικά λοιπόν ο Γιάννης είχε άγνοια από ναυτικές εργασίες και δυσκολευόταν να προσαρμοστεί και να συντονιστεί στο ρυθμό αυτής της ομαδικής δουλειάς και οι άλλοι του φώναζαν συνέχεια: «Λέβα- Ιιάννη, λέβα-Ιιάννη, λέβα-Ιιάννη».
Το περιστατικό αυτό έμεινε να συζητιέται ως καλαμπούρι για πολύ καιρό και το σύνθημα «Λέβα-Ιιάννη», που μεταφέρθηκε στο χωριό προφανώς από άλλους συνταξιδιώτες χωριανούς, σχολιά-στηκε, άρεσε, προκαλούσε γέλιο και έγινε συνεπώς καλαμπούρι και έμεινε. Οι Κωμιακίτες εξ άλλου ήταν και συνεχίζουν να είναι γνωστοί για τα πειράγματά τους.
Έτσι από στόμα σε στόμα «έκατσαν» στο Γιάννη Κόχυλα το παρατσούκλι «ο Λεβαϊιάννης».
Αργότερα στην Κωμιακή του έβγαλαν και κοτσάκι:
Λέβα-Ιιάννη,Λέβα-Ιιάννη
μα ο πειρασμός σε βάνει.
Τελικά, όπως συνήθως συμβαίνει, επικράτησε το παρατσούκλι αυτό του παλιού επιθέτου, ίσως ήταν και ηχητικά καλύτερο και αυτός και οι απόγονοί του με το παρατσούκλι Λεβαϊιάννης-Λεβαϊιαννάδες ήταν έκτοτε αναγνωρίσιμοι στο χωριό.
Το παλιό παρατσούκλι-επίθετο Κόχυλας ξεχάστηκε ολοκλη-ρωτικά και δεν συναντάται ούτε στις μέχρι σήμερα γνωστές γραπτές πηγές
Αργότερα κάποιος γραμματιζούμενος προφανώς, μετέτρεψε στα χαρτιά το Λεβαϊιάννης σε Λεβαγιανόπουλος-Λεβογιανόπουλος-Λεβογιάννης και από κάποια στιγμή το παρατσούκλι Λεβαϊιάννης, εξωραϊσμένο σε Λεβογιάννης, έγινε το επίθετο σ’ αυτό το μεγάλο σόι της Κωμιακής.
Πότε συνέβησαν αυτές οι μεταβολές είναι προς το παρόν άγνωστο.
Το γεγονός ότι δεν έχει βρεθεί το παρατσούκλι-επίθετο Κόχυλας σε γραπτή πηγή ή σε τοπωνύπιο στην Κωμιακή, υποδηλώνει ότι αυτή η γλωσσική μεταβολή συνέβη πολύ παλιά και σίγουρα πριν από την συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους.
Αυτό επιβεβαιώνεται και από την ύπαρξη του τοπωνυμίου «στη σκάλα του Λεβαϊιάννη»3.
Εξ άλλου οργανωμένη καταγραφή επιθέτων για ολόκληρο τον πληθυσμό άρχισε να γίνεται με τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους μετά την Επανάσταση του 1821.
Στον προφορικό λόγο και στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα της Κωμιακής ακόμη και σήμερα το επίθετο «Λεβογιάννης» προφέρεται «Λεβαϊιάννης», ιδιαίτερα όταν είναι α΄συνθετικό σε ονόματα, π.χ.Λεβαϊιαννο-ϊιάννης, Λεβαϊιαννοέργης, Λεβαϊιαννονι-κόλας, Λεβα Λεβαϊιαννομητσος, Λεβαϊιαννο-σοφιά, Λεβαϊιαννο-μαρία, Λεβαϊιαννο-ιάννενα.
του φιλόλογου Νίκου Ι. Λεβογιάννη
η παράδοση
Σύμφωνα με την παράδοση, που είναι ευρύτατα διαδεδομένη από γενιά σε γενιά στους Λεβαϊιαννάδες, το παρατσούκλι «Λεβαϊιάννης» δημιουργήθηκε ως εξής :
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας δεν ήταν εύκολα τα ταξίδια. Για να ταξιδέψει κάποιος έπρεπε να βρει καϊκι, που θα πήγαινε σε κάποιο από τα λιμάνια του Αιγαίου, τη Σμύρνη, την Πόλη, τον Πειραιά. Συνήθως εκείνοι που ταξίδευαν, μπάρκαραν στα καϊκια ως πλήρωμα. Προφανώς έτσι πλήρωναν το ναύλο τους, δουλεύοντας μέσα στο καϊκι.
Εκείνος λοιπόν, ο πρώτος πρόγονος των Λεβαϊιαννάδω, ο Γιάννης, κατά πάσα πιθανότητα βοσκός από την Κωμιακή, που το πρώτο παρατσούκλι του (επίθετο) φαίνεται πως ήταν Κόχυλας, κάποτε χρειάστηκε να ταξιδέψει και μπάρκαρε απ’ το λιμνάρι τση Κεράς στην Αγιά σε κάποιο καϊκι με προορισμό μάλλον τη Σμύρνη. Στη διάρκεια του πολυήμερου ταξιδιού ο Γιάννης ο Κόχυλας1, δούλευε μέσα στο καϊκι μαζί με άλλους συνταξιδιώτες στο βιράρισμα των κάβων και των σχοινιών στα πανιά και τα παλάγκα του καϊκιού.
Το βιράρισμα ή λεβάρισμα των σχοινιών γινόταν από πολλούς ναύτες μαζί ρυθμικά και δεν ήταν εύκολη αυτή η ομαδική εργασία.
Το λέβα και το βίρα ήταν λέξεις που έδιναν το σύνθημα και το ρυθμό στο βιράρισμα του κάβου, στο τέντωμα των πανιών, στο μάζεμα της άγκυρας του καϊκιού. Η λέξη «λέβα» προέρχεται από τη ναυτική Ιταλική λέξη leva (βίρα)2.
Προφανώς ο Γιάννης, βοσκός όντας, δεν είχε σχέση με τη θάλασσα. Οι Κωμιακίτες εξ άλλου ζούσαν μακριά από τη θάλασσα στην απόκρημνη περιοχή που ήταν χτισμένο το χωριό και δεν ήταν καν ορατό απ’ τη θάλασσα για το φόβο των πειρατών.
Φυσιολογικά λοιπόν ο Γιάννης είχε άγνοια από ναυτικές εργασίες και δυσκολευόταν να προσαρμοστεί και να συντονιστεί στο ρυθμό αυτής της ομαδικής δουλειάς και οι άλλοι του φώναζαν συνέχεια: «Λέβα- Ιιάννη, λέβα-Ιιάννη, λέβα-Ιιάννη».
Το περιστατικό αυτό έμεινε να συζητιέται ως καλαμπούρι για πολύ καιρό και το σύνθημα «Λέβα-Ιιάννη», που μεταφέρθηκε στο χωριό προφανώς από άλλους συνταξιδιώτες χωριανούς, σχολιά-στηκε, άρεσε, προκαλούσε γέλιο και έγινε συνεπώς καλαμπούρι και έμεινε. Οι Κωμιακίτες εξ άλλου ήταν και συνεχίζουν να είναι γνωστοί για τα πειράγματά τους.
Έτσι από στόμα σε στόμα «έκατσαν» στο Γιάννη Κόχυλα το παρατσούκλι «ο Λεβαϊιάννης».
Αργότερα στην Κωμιακή του έβγαλαν και κοτσάκι:
Λέβα-Ιιάννη,Λέβα-Ιιάννη
μα ο πειρασμός σε βάνει.
Τελικά, όπως συνήθως συμβαίνει, επικράτησε το παρατσούκλι αυτό του παλιού επιθέτου, ίσως ήταν και ηχητικά καλύτερο και αυτός και οι απόγονοί του με το παρατσούκλι Λεβαϊιάννης-Λεβαϊιαννάδες ήταν έκτοτε αναγνωρίσιμοι στο χωριό.
Το παλιό παρατσούκλι-επίθετο Κόχυλας ξεχάστηκε ολοκλη-ρωτικά και δεν συναντάται ούτε στις μέχρι σήμερα γνωστές γραπτές πηγές
Αργότερα κάποιος γραμματιζούμενος προφανώς, μετέτρεψε στα χαρτιά το Λεβαϊιάννης σε Λεβαγιανόπουλος-Λεβογιανόπουλος-Λεβογιάννης και από κάποια στιγμή το παρατσούκλι Λεβαϊιάννης, εξωραϊσμένο σε Λεβογιάννης, έγινε το επίθετο σ’ αυτό το μεγάλο σόι της Κωμιακής.
Πότε συνέβησαν αυτές οι μεταβολές είναι προς το παρόν άγνωστο.
Το γεγονός ότι δεν έχει βρεθεί το παρατσούκλι-επίθετο Κόχυλας σε γραπτή πηγή ή σε τοπωνύπιο στην Κωμιακή, υποδηλώνει ότι αυτή η γλωσσική μεταβολή συνέβη πολύ παλιά και σίγουρα πριν από την συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους.
Αυτό επιβεβαιώνεται και από την ύπαρξη του τοπωνυμίου «στη σκάλα του Λεβαϊιάννη»3.
Εξ άλλου οργανωμένη καταγραφή επιθέτων για ολόκληρο τον πληθυσμό άρχισε να γίνεται με τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους μετά την Επανάσταση του 1821.
Στον προφορικό λόγο και στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα της Κωμιακής ακόμη και σήμερα το επίθετο «Λεβογιάννης» προφέρεται «Λεβαϊιάννης», ιδιαίτερα όταν είναι α΄συνθετικό σε ονόματα, π.χ.Λεβαϊιαννο-ϊιάννης, Λεβαϊιαννοέργης, Λεβαϊιαννονι-κόλας, Λεβα Λεβαϊιαννομητσος, Λεβαϊιαννο-σοφιά, Λεβαϊιαννο-μαρία, Λεβαϊιαννο-ιάννενα.
Εθνικά Ονόματα
Σύμφωνα με τον Διόνυσο τον Θράκα (εκδ.G Uhling) (εθνικόν έστιν το έθνους δηλωτικόν, ως Φρύξ , Γαλάτης) τα ονόματα αυτά που σχηματίζονται από ονόματα χωρών πόλεων κλπ.
Από τα κλασσικούς χρόνους και αργότερα μεγάλη χρήση των εθνικών ονομάτων: Εκαταίος ο Μιλήσιος , Απολλώνιος ο Τυανεύς Κόιντος ο Σμυρναίος κλπ.
Τα βυζαντινά παρωνύμια που προϋποθέτουν εθνικό όνομα συγκαταλέγονται ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: Αρμενιάκος , Βούλγαρος , Καππαδόκης , Φράγκος , Καλυβίτης (
Τα νεοελληνικά εθνικά επώνυμα σχηματίζονται συνήθως με αρχαιοελληνικά η αρχαιότερης καταγωγής επιθήματα και σπανιότερα με ξένα:
Αθηναίος , Θηβαίος , Κερκυραίος , Μυτιληναίος. -ανός/ιανός Αμοργιανός (Αμοργός) , Καλαματιανός , Κουταλιανός ( Βενετσιάνικα η ιταλικά είναι τα επιθέματα –άνος/-ιάνος και –έζος: Βενετσιάνος , Πρεβεζάνος , Σισιλιάνος ,Γενοβέζος .
Σλαβικό είναι το –ιάνος στα Βοστιτσιάνος , Ζαβιτσ(ι)άνος , λατινικό στο Σακαριτσιάνος (Σακαρέτσι Βάλτου)κλπ.
Τούρκικο είναι το επίθεμα –λής /λης:Βελεστινλής , Κοκοσλής (Κοκόσι =Κιλκίς) Δράμαλης , Κόνιαλης (Κόνια =το Ικόνιο) , Μπρούσαλης και Προύσαλης (Προύσα).
Ορισμένα από τα εθνικά πού προσδιορίζουν ξένους λαούς που ήλθαν σε επαφή με τους Έλληνες μπορεί να ήταν αρχικά παρατσούκλια : Αλαμάνος (Αλαμανούς του Βυζαντίου , Γεφύρι της Αλαμάνας κλπ) , Αμερικάνος , (Έλληνας μετανάστης από την Αμερική) , Ατζέμης (Πέρσης) , Βούλγαρος / Βούλγαρης (μεσαιωνικό Βούλγαρης «βυρσοδέψης , επεξεργαστής η πωλητής δέρματος» που δήλωσε και το έθνος των Βουλγάρων ως παραγωγών και εξαγωγέων δέρματος ) , Γερμανός (σημαίνει και ξανθός) , Εγγλέζος/Ιγγλέζης , Ζείμπέκος (τουρκικό φύλο στα περίχωρα της Σμύρνης) , Καραγκούνης (κάτοικος του θεσσαλικού κάμπου) , Καρακατσάνης ,-ος (Σαρακατσάνος).
Εθνικό ως επώνυμο μπορεί να προκύψει με την προσθήκη ενός -ς σ’ένα τοπωνύμιο Αϊδίνης ,Βαλαώρας , Γκούρας (Γκούρα Φθιώτιδος) , Γρανίτσας (Γρανίτσα Ιωαννίνων) κλπ. Επαγγελματικά
Δήλωναν αρχικά επάγγελμα η αξίωμα , αλλά γρήγορα καθιερώθηκαν ως επώνυμα , καθώς διευκόλυναν τη διάκριση ατόμων με το ίδιο όνομα σε κλειστές ιδίως κοινωνίες.
Εκφέρονται κανονικά στην ονομαστική (Αμπελάς ,Γούναρης ) και σπάνια στη γενική (Ιατρού ,Οικονόμου).
Από τα κλασσικούς χρόνους και αργότερα μεγάλη χρήση των εθνικών ονομάτων: Εκαταίος ο Μιλήσιος , Απολλώνιος ο Τυανεύς Κόιντος ο Σμυρναίος κλπ.
Τα βυζαντινά παρωνύμια που προϋποθέτουν εθνικό όνομα συγκαταλέγονται ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: Αρμενιάκος , Βούλγαρος , Καππαδόκης , Φράγκος , Καλυβίτης (
Τα νεοελληνικά εθνικά επώνυμα σχηματίζονται συνήθως με αρχαιοελληνικά η αρχαιότερης καταγωγής επιθήματα και σπανιότερα με ξένα:
Αθηναίος , Θηβαίος , Κερκυραίος , Μυτιληναίος. -ανός/ιανός Αμοργιανός (Αμοργός) , Καλαματιανός , Κουταλιανός ( Βενετσιάνικα η ιταλικά είναι τα επιθέματα –άνος/-ιάνος και –έζος: Βενετσιάνος , Πρεβεζάνος , Σισιλιάνος ,Γενοβέζος .
Σλαβικό είναι το –ιάνος στα Βοστιτσιάνος , Ζαβιτσ(ι)άνος , λατινικό στο Σακαριτσιάνος (Σακαρέτσι Βάλτου)κλπ.
Τούρκικο είναι το επίθεμα –λής /λης:Βελεστινλής , Κοκοσλής (Κοκόσι =Κιλκίς) Δράμαλης , Κόνιαλης (Κόνια =το Ικόνιο) , Μπρούσαλης και Προύσαλης (Προύσα).
Ορισμένα από τα εθνικά πού προσδιορίζουν ξένους λαούς που ήλθαν σε επαφή με τους Έλληνες μπορεί να ήταν αρχικά παρατσούκλια : Αλαμάνος (Αλαμανούς του Βυζαντίου , Γεφύρι της Αλαμάνας κλπ) , Αμερικάνος , (Έλληνας μετανάστης από την Αμερική) , Ατζέμης (Πέρσης) , Βούλγαρος / Βούλγαρης (μεσαιωνικό Βούλγαρης «βυρσοδέψης , επεξεργαστής η πωλητής δέρματος» που δήλωσε και το έθνος των Βουλγάρων ως παραγωγών και εξαγωγέων δέρματος ) , Γερμανός (σημαίνει και ξανθός) , Εγγλέζος/Ιγγλέζης , Ζείμπέκος (τουρκικό φύλο στα περίχωρα της Σμύρνης) , Καραγκούνης (κάτοικος του θεσσαλικού κάμπου) , Καρακατσάνης ,-ος (Σαρακατσάνος).
Εθνικό ως επώνυμο μπορεί να προκύψει με την προσθήκη ενός -ς σ’ένα τοπωνύμιο Αϊδίνης ,Βαλαώρας , Γκούρας (Γκούρα Φθιώτιδος) , Γρανίτσας (Γρανίτσα Ιωαννίνων) κλπ. Επαγγελματικά
Δήλωναν αρχικά επάγγελμα η αξίωμα , αλλά γρήγορα καθιερώθηκαν ως επώνυμα , καθώς διευκόλυναν τη διάκριση ατόμων με το ίδιο όνομα σε κλειστές ιδίως κοινωνίες.
Εκφέρονται κανονικά στην ονομαστική (Αμπελάς ,Γούναρης ) και σπάνια στη γενική (Ιατρού ,Οικονόμου).
ΕΠΩΝΥΜΑ
Τα επώνυμα διακρίνονται σε πατρωνυμικά ,μητρωνυμικά , ανδρωνυμικά , εθνικά ,επαγγελματικά , παρωνύμια .
Τα πατρωνυμικα
Στην αρχαία Ελληνική τα πατρωνυμικά σχηματίζονται είτε απλούστερα με την γενική του ονόματος του πατέρα (Περικλής Ξανθίππου ) είτε με διάφορα παραγωγικά επιθέματα που προσαρτώνται στο όνομα του πατέρα (Κρον-ίδης,Νεστορίδης , Πριαμίδης Κρον-ίων , Ασκληπ-ιάδης ,Λαερτιάδης ,κλπ.) η του γενάρχη (Αιακίδαι , Αλκμαιωνίδαι.)
Στην νέα Ελληνική η πατρωνυμική σχέση εκφράστηκε αρχικά με την γενική του ονόματος του πατέρα ύστερα από τον προσδιορισμό γιος , κόρη κ.λ.π. ο Μιχάλης ο γιος του Μελέτη και έπειτα ο Μιχάλης του Μελέτη.
Η πατρογονική γενική διαφυλάχτηκε σε ορισμένα επώνυμα (Γεώργιος Ιωάννου , Νικόλαος Αντωνίου), στα περισσότερα όμως που κράτησαν τον λαϊκό τους Χαρακτήρα μετατράπηκε σε ονομαστική Αποστόλης (αντί Αποστόλου) ,Αργύρης, Λουκάς κλπ.
Σπανιότερα είναι τα πατρωνυμικά που βασίζονται σε σύνθεση Κωστοσήφης (ο Κώστας του Σήφη) , Πολογιώργης (ο Γιώργος Πολάκης).
Ο κύριος όγκος των πατρωνυμικών ειναι ένα βαπτιστικό όνομα (αλλά δευτερευόντως και οποιαδήποτε άλλη βάση) στο οποίο προστίθενται παραγωγικά επιθήματα (Γεώργιος) Γεωργάκης , Γεωργακάκης , Γεωργακόπουλος , Γεωργαλάς , Γεωργαράκης , Γεωργάς , Γεωργάτος , Γεωργάτσος , Γεωργέλης Γεωργής , Γεωργιάδης , Γεωργιλάς ,Γεωργίου , Γεωργιτσέας , Γεωργίτσης , κλπ ,(Βάγια τα =η γιορτή) Βαγιανός , Βαϊνέλης , (Λαμπρή) Λαμπρινός , Λάμπρος , Λαμπράκης.(Κανάκι , το =χάδι) Κανάκης.
Ορισμένα νεοελληνικά πατρωνυμικά βασίζονται σε βαπτιστικά ξένων γλωσσών από τις οποίες ήρθε σε επαφή η γλώσσα μας :τούρκικα (Μουράτογλου , Μουρατίδης) , αρβανίτικα: (Γκίνης =Γιάννης,Γκιόκας =Γιώργος), βλάχικα : (Ζιάνας =Γιάννης ,Μίσιος και Μίσιας =Μιχάλης ,Σόκος=Θανάσης , Τσέλιος=Στέριος), σλαβικά: (Κόλιας=Νικόλαος , Φίλτσος=Φίλιπος) κλπ.
Μητρωνυμικά
Είναι τα επίθετα που βασίζονται στο όνομα της μητέρας :Κώστας Ελένης , δηλ ο Κώστας της Ελένης. Τα μητρωνυμικά ήταν πολύ σπάνια στην αρχαία Ελλάδα.
Ο Απόλλωνας από την μητέρα του Λητώ ονομαζόταν Λητοϊδης , Λητογενής , Λητόϊτος ενώ Μαιάδας ονομάζονταν ο Ερμής ως γιος της Μαίας.
Τα μητρωνύμια εμφανίζονται σε κοινωνίες που μητροκρατούνται , π.χ. οι Λύκιοι της Μικράς Ασίας όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος (1,73) ,και ο Ηρακλείδης ο Ποντικός (C.MULLER , FRAGM. HIST. GRAEK . 2, 217, XV).
Το μητριαρχικό δίκαιο των Λυκίων φαίνεται να συνεχίζεται και στα μεσαιωνικά χρόνια , γιατί ο Νικόλαος Δαμασκηνός (C.MULLER , ό.π. 3,461, CXXIX) αναφέρει ότι (Λύκιοι τάς γυναίκας μάλλον η τους άνδρας τιμώσι και καλούνται μητρόθεν , τας τε κληρονομίας ταίς λείπουσι , ου τοίς υιοίς).
Ως υπολείμματα των Λυκείων θεωρεί ο Σ. Λάμπρος νεοελληνικά μητρωνυμικά που συγκέντρωσε στο Λιβίτσι της Λυκίας και στο Καστελόριζο και πιστεύει ότι τα μητρωνυμικά αυτά μαρτυρούν τη επίδραση του αρχαίου μητριαρχικού δικαίου των Λυκίων στους Έλληνες της Λυκίας .
Οι λόγοι για τους οποίους επιβάλλεται το μητρωνυμικό αντί του πατρωνυμικού είναι πολλοί και ποικίλοι αυτό συμβαίνει π.χ. όταν η μητέρα στην κοινωνία λόγω της δραστηριότητας και της προσωπικότητάς της, της καταγωγής της , λόγω μακρόχρονου ξενιτεμού του πατέρα η χηρεία της μητέρας κλπ.
Επίσης ένας καταπιεσμένος σώγαμπρος μπορεί να πάρει το όνομα της γυναίκας του Μάρως (Μάρως η Μαρόπουλος) η της πεθεράς του Λαφαρούς (Γιωρτς τη Λαφαρούς , Πόντος ).
Μητρωνυμικά συναντάμε σε όλες τις περιοχές της Ελλάδος .
Αλλά και στην βυζαντινή περίοδο συναντάμε μητρωνυμικά ονόματα π.χ. Λεόντειος ο Παυλίνης , Ιωάννης ο Βαλεριανής κλπ . Σε βυζαντινά έγραφα συναντούμε επώνυμα , όπως Ιωάννης της Ράπτισας , Λέων της Μαρίας , Δημήτριος της Καλογραίας , Παπά Δημήτριος της Ευδοξίας κλπ.
Στα μητρωνυμικά έχουμε τις εξής κατηγορίες:
1. Μητρωνυμικά που βασίζονται στο βαπτιστικό της μητέρας
:Αγγελίνας , Άννας , Ασημίνας , Βερονίκης, Γαρουφαλιάς , Γερακίνης , Ελένης , Ζαμπέλας , Ζαμπέτας , Κατίνας , Λελούδας , Μυρσίνης , Νικολίτσας , Παγώνας , Σμαραγδής , Σουμέλας , Σπεράντζας ,Τασούλας , Χάϊδος , κλπ.
2. Μητρωνυμικά που βασίζονται στο ανδρωνυμικό της μητέρας ,
που με την σειρά του μπορεί να βασίζεται. α) στο βαπτιστικό του άντρα της:Αλέξαινας , Βασίλαινας , Γιώργαινας κλπ. β) στο παρωνύμιο του άντρα της: Γλαβίνας , Ζωγραφίνας, Καρατζίνας , Παπαδίτσας κλπ.
3. Μητρωνυμικά που βασίζονται στο επάγγελμα της μητέρας η του άντρα της
:Γιατρούδενας , Καλογραίας , Μακαρονούς , Μαμμής , Παπαδιάς , Τσαγκαρίνας , Τσιγαρούς κλπ.
4. Μητρωνυμικά που δηλώνουν την καταγωγή της μητερας
:Αμουργιανής ,Αραπίνης ,Βλάχας , Γυφτούδας , Γύφτσας , Λιάπαινας κλπ.
5. Μητρωνυμικά που δηλώνουν ελάττωμα της μητέρας :Βουβής , Καμπούρας ,Χοντρολένης κλπ.
6. Μητρωνυμικά που δηλώνουν βαθμό συγκενείας :Βάβους , Γιαγιάς , Μαννάκας , Νυφούδης κλπ.
Ανδρωνυμικά
Πρόκειται για ονόματα γυναικών που βασίζονται στο βαπτιστικό , επώνυμο η παρωνύμιο κλπ. Του ονόματος των αντρών τους και αποτελούν μία πρόσθετη επωνυμία κοντά στο βαπτιστικό όνομα.
Από τη βυζαντινή περίοδο είναι γνωστά ορισμένα ανδρωνυμικά σε -εα (Κουβικουλαρέα , Σπαθαρέα , Ανδρονικέα ) και
-ινα (Μαρία Αγγελίνα ), Δούκαινα Παλαιολογίνα κλπ.)
Τα νεοελληνικά ανδρωνυμικά σχηματίζονται με την γενική του ονόματος του συζύγου (η Αγγέλλω του Κακριδά) και με διάφορα παραγωγικά επίθετα , π.χ.-αινα (Κώσταινα , Γιάνναινα , Τζαβέλαινα ) ,-ινα (Θοδωρίνα , Περικλήνα , Λασκαρίνα , Μπουμπουλίνα ) –ου (Νικολού , Παυλού , Μιχαλού , Πεταλού ) , -ισσα (γιάτρισσα , μαστόρισσα = η γυναίκα του γιατρού ,του μάστορα ) κλπ.
Εθνικά
Σύμφωνα με τον Διόνυσο τον Θράκα, (εκδ.G Uhling) (εθνικόν έστιν το έθνους δηλωτικόν, ως Φρύξ , Γαλάτης) τα ονόματα αυτά που σχηματίζονται από ονόματα χωρών πόλεων κλπ. Από τα κλασικά χρόνια και αργότερα μεγάλη χρήση των εθνικών ονομάτων:Εκαταίος ο Μιλήσιος , Απολλώνιος ο Τυανεύς Κόιντος ο Σμυρναίος κλπ.
Τα βυζαντινά παρωνύμια που προϋποθέτουν εθνικό όνομα συγκαταλέγονται ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: Αρμενιάκος , Βούλγαρος , Καππαδόκης , Φράγκος , Καλυβίτης ( Τα νεοελληνικά εθνικά επώνυμα σχηματίζονται συνήθως με αρχαιοελληνικά η αρχαιότερης καταγωγής επιθήματα και σπανιότερα με ξένα:
Αθηναίος , Θηβαίος , Κερκυραίος , Μυτιληναίος. -ανός/ιανός Αμοργιανός (Αμοργός) , Καλαματιανός , Κουταλιανός ( Βενετσιάνικα η ιταλικά είναι τα επιθέματα -άνος/-ιάνος και -έζος:Βενετσιάνος , Πρεβεζάνος , Σισιλιάνος ,Γενοβέζος . Σλαβικό είναι το -ιάνος στα Βοστιτσιάνος , Ζαβιτσ(ι)άνος , λατινικό στο Σακαριτσιάνος (Σακαρέτσι Βάλτου)κλπ.
Τούρκικο είναι το επίθεμα -λής /λης:Βελεστινλής , Κοκοσλής (Κοκόσι =Κιλκίς) Δράμαλης , Κόνιαλης (Κόνια =το Ικόνιο) , Μπρούσαλης και Προύσαλης (Προύσα).
Ορισμένα από τα εθνικά πού προσδιορίζουν ξένους λαούς που ήλθαν σε επαφή με τους Έλληνες μπορεί να ήταν αρχικά παρατσούκλια :Αλαμάνος (Αλαμανούς του Βυζαντίου , Γεφύρι της Αλαμάνας κλπ) , Αμερικάνος , (Έλληνας μετανάστης από την Αμερική) , Ατζέμης (Πέρσης) , Βούλγαρος / Βούλγαρης (μεσαιωνικό Βούλγαρης «βυρσοδέψης , επεξεργαστής η πωλητής δέρματος» που δήλωσε και το έθνος των Βουλγάρων ως παραγωγών και εξαγωγέων δέρματος ) , Γερμανός (σημαίνει και ξανθός) , Εγγλέζος/Ιγγλέζης , Ζείμπέκος (τουρκικό φύλο στα περίχωρα της Σμύρνης) , Καραγκούνης (κάτοικος του θεσσαλικού κάμπου) , Καρακατσάνης ,-ος (Σαρακατσάνος).
Εθνικό ως επώνυμο μπορεί να προκύψει με την προσθήκη ενός -ς σ ένα τοπωνύμιο Αϊδίνης ,Βαλαώρας , Γκούρας (Γκούρα Φθιώτιδος) , Γρανίτσας (Γρανίτσα Ιωαννίνων) κλπ. Επαγγελματικά
Δήλωναν αρχικά επάγγελμα η αξίωμα , αλλά γρήγορα καθιερώθηκαν ως επώνυμα , καθώς διευκόλυναν τη διάκριση ατόμων με το ίδιο όνομα σε κλειστές ιδίως κοινωνίες. Εκφέρονται κανονικά στην ονομαστική (Αμπελάς ,Γούναρης ) και σπάνια στη γενική (Ιατρού ,Οικονόμου).
Τα επαγγελματικά ονόματα εμφανίζονται ήδη από τα αρχαία χρόνια (Αιπολός , Βουκόλος , Ακέστωρ <γιατρός> , Ναυπηγός , και πολλαπλασιάζεται στα βυζαντινά χρόνια :Αμπελάς , Λαχανάς ,Ζωναράς ,Καμπανάρης , Γραμματικός ,Παλαιολόγος <που ασχολείται με τα παλιά>.
Μια μεγάλη κατηγορία βυζαντινών επαγγελματικών ονομάτων περιλαμβάνει ονόματα κοσμικών και εκκλησιαστικών αξιωμάτων :
Δομέστικος ,Δούκας , Λογοθέτης , Νοταράς , Σχολάριος <σωματοφύλακας του αυτοκράτορα>.Αρκετά από τα βυζαντινά επαγγελματικά που προσδιορίζουν εκκλησιαστικά αξιώματα διατηρήθηκαν έως σήμερα είτε ως αξιώματα είτε ως επώνυμα χάρη στην εκκλησιαστική παράδοση :Δομέστιχος ,Έξαρχος ,-άκος , -ίδης , -όπουλος , Ευταξίας (ο επί <της ευταξίας> της εκκλησίας).
Τα πιο συνηθισμένα παραγωγικά επιθήματα για τον σχηματισμό των νεοελληνικών επαγγελματικών είναι τα -άρης και ας. -άρης:Αρκουδάρης ,Γελαδάρης. -ας Ασβεστάς, Βαγενάς (βαρελάς).
Τα περισσότερα από τα ξένα επαγγελματικά που πέρασαν στη γλώσσα μας έχουν τούρκικη καταγωγή:
Αλμπάνης -οπουλος και Ναλμπάνης (nalbant πεταλωτής) .Ορισμένα από τα επαγγελματικά τουρκικής προέλευσης δηλώνουν αξίωμα:Βεζίρης , Δερβέναγας , Ζαΐμης , Κεχαγιάς .
Το παραγωγικό επίθημα των επαγγελματικών τουρκικής αρχής είναι το -τζής /-τσής (-ξής ) ,Αλτιντζής -όγλου ,(altinci χρυσοχόος), Πεσμαζόγλου (pestamalci κατασκευαστής και πωλητής πετσετών μπάνιου).
Από τα ξένα επιθέματα επαγγελμάτων εκπροσωπούνται με περιορισμένα παραδείγματα τα ιταλικά -iere (Καροτσιέρης ,Κασιέρης , Μπαρμπέρης.κλπ) και -oro (Σπαγγαδόρος).
Παρονυμια-Παρατσουκλια
Αποτελούν το κύριο όγκο των επωνύμων και προέρχονται από χαρακτηρισμούς των παρονομαζομένων που βασίζονται , σε σωματικές , πνευματικές , ηθικές και άλλες ιδιότητες . Ο Μ.Τριανταφυλλίδης χρησιμοποιεί τον όρο παρατσούκλι.
Την λέξη Παρωνύμιο την συναντάμε και σαν πινόμι , πινομή ,παραγκώμι , προσονείδιν (ποντιακό) , Περιγέλιο ,σουσούμι κλπ.
Οι βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν τις εκφράσεις :την κλήσιν , την επίκ-λησιν , το επίκλην , τουπίκλην , την επωνυμία ,το επώνυμον , την προσηγορία , τούνομα έχων παρωνύμιο φέρων κλπ.
Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούν για το παρωνύμιο τον όρο επίθετον.
Το παρωνύμιο ορίζεται από τον Διονύσιο τον Θράκα ως εξής :<παρώνυμον Δε έστι το παρ’ όνομα ποιηθέν , οίον θέων>Τα αρχαία παρωνύμια αναφέρονται σε σωματικές ιδιότητες (Γάστρων ,Γνάθων ,Δόναξ ,Κεφάλων ,Μέτωπος.)Σε ψυχικές ιδιότητες :(Δέξιος , Μαργίτης ,Βίαιος ,Πράος κ.α.) σε παρομοιώσεις με ζώα :(Αμνός , Γρύλος , Δράκων , Ιέραξ , Μέλισσος κ.α.) και φυτά :(Άλατος ,Καρδάμα ,Κρόκος ,κ.α.) στην ημέρα της γέννησης (Ανθεστήριος , Λήναιος , Πανιώνιος , Σωτήριος κ.α.)
Στα βυζαντινά χρόνια και ιδιαίτερα από τον 9ον αιώνα και εξής δημιουργούνται πολλά παρωνύμια που χρησιμοποιούνται ως βυζαντινά και νεοελληνικά οικογενειακά ονόματα :Γρηγόριος ο Πτερωτός ,Βάρδας ο Πλατυπόδης , Βασίλειος ο Πετεινός κ.α.Πολύ γνωστά βυζαντινά παρωνύμια είναι λ.χ. τα :Βαρβάτος , Μυστάκων , Μουρζουφλός .
Η κατάταξη των παρωνυμίων γίνεται με τα εξής κριτήρια:
1. Σωματικές ιδιότητες :Βεργής , Βραχνός ,Ζερβός ,Καμπούρης κ.α.
2. Ψυχικές , πνευματικές ,ηθικές ,και άλλες ιδιότητες : Αγέλαστος , Βιαστικός ,Θλιμμένος , Κοιμήσης , Λεβέντης ,Τεμπέλης , Κατεργαράκος , Νταής , Νυστάζος κ.α.
3.Παρομοιώσεις με ζωα
:Αλεπουδέλης ,Γάτος ,Ζυγούρης ,Λύκος ,Ποντίκης ,Τσάκαλος ,Γκιόνης,Κίρκος κ.α.
4. Παρομοιώσει με φυτά : Βλιτάς ,Γαρούφαλος , Καρπουζάς , Πιπέρης , Ρεβίθης κ.α.
5. Αντικείμενα καθημερινού βίου .Βελέντζας , Δακτυίδης , Κουλούρας , Λαγάνας , Ταγάρης κ.α.
6. Καιρός και χρόνος: Βοριάς ,Γρέκος , Σορόκος ,Κατσιφάρας , Χιόνης κ.α.
7. Συγγένεια και ηλικία :Αφεντάκης , Εγγονόπουλος , Κανακάρης , Ορφανός ,Παπούλιας , Πατέρας –άκης .
8. Φράσεις (που συνήθιζε ο παρονομαζόμενος ,Καλλιώρας ,Καλώστος , Καληνύχτας , Σιαπέρας κ.α.
Ονόματα από τις διάφορες ελληνικές διαλέκτους.
Αμαντος =(Χίος,άμαντος=μαμμόθρεφτος),Βώκος (ποντιακό βώκος =ηλίθιος),Ζυβρακάκης (Κρήτη ζυμπραγός < αρχ.πάταικος), Ροίδης (ρόγι δοχείο με στενό άνοιγμα),Σαχτούρης (μεσν. σακτούρα –είσος καϊκιού), Συγγρός (διαλ.τσιγρός-αδύνατος ,αρρωστιάρης), Τσουδερός (Κρήτη ,τσουρίζω=τσουτσουρίζω, Χουρμούζης (χουρμούζη=είδος μαργαριταριού από το νησί Χορμούζ στην είσοδο του Περσικού κόλπου. Τούρκικα.Ασλάνης,-ιδης,-ογλουΑρβανίτικα. Κέπας =κρεμμύδι , Κριεζής=μαυροκέφαλος, Κριεκούκης =κοκινοκέφαλος, Λέπουρας =λαγός, Μπούκουρας =όμορφος , Μπούρας =γενναίος, Σκούρτης =κοντός , Τσάλας =κουτσός, Φουρίκης =κοτέτσι.
Βλάχικα Γκίζας =μυζήθρα ,Δάλας= ξινόγαλο, Μπίμπας =πάπια, Πίσας=γάτα, Σούρδος =κουφός- βλάκας,Τσάρας=γη
Τα επώνυμα διακρίνονται σε πατρωνυμικά ,μητρωνυμικά , ανδρωνυμικά , εθνικά ,επαγγελματικά , παρωνύμια .
Τα πατρωνυμικα
Στην αρχαία Ελληνική τα πατρωνυμικά σχηματίζονται είτε απλούστερα με την γενική του ονόματος του πατέρα (Περικλής Ξανθίππου ) είτε με διάφορα παραγωγικά επιθέματα που προσαρτώνται στο όνομα του πατέρα (Κρον-ίδης,Νεστορίδης , Πριαμίδης Κρον-ίων , Ασκληπ-ιάδης ,Λαερτιάδης ,κλπ.) η του γενάρχη (Αιακίδαι , Αλκμαιωνίδαι.)
Στην νέα Ελληνική η πατρωνυμική σχέση εκφράστηκε αρχικά με την γενική του ονόματος του πατέρα ύστερα από τον προσδιορισμό γιος , κόρη κ.λ.π. ο Μιχάλης ο γιος του Μελέτη και έπειτα ο Μιχάλης του Μελέτη.
Η πατρογονική γενική διαφυλάχτηκε σε ορισμένα επώνυμα (Γεώργιος Ιωάννου , Νικόλαος Αντωνίου), στα περισσότερα όμως που κράτησαν τον λαϊκό τους Χαρακτήρα μετατράπηκε σε ονομαστική Αποστόλης (αντί Αποστόλου) ,Αργύρης, Λουκάς κλπ.
Σπανιότερα είναι τα πατρωνυμικά που βασίζονται σε σύνθεση Κωστοσήφης (ο Κώστας του Σήφη) , Πολογιώργης (ο Γιώργος Πολάκης).
Ο κύριος όγκος των πατρωνυμικών ειναι ένα βαπτιστικό όνομα (αλλά δευτερευόντως και οποιαδήποτε άλλη βάση) στο οποίο προστίθενται παραγωγικά επιθήματα (Γεώργιος) Γεωργάκης , Γεωργακάκης , Γεωργακόπουλος , Γεωργαλάς , Γεωργαράκης , Γεωργάς , Γεωργάτος , Γεωργάτσος , Γεωργέλης Γεωργής , Γεωργιάδης , Γεωργιλάς ,Γεωργίου , Γεωργιτσέας , Γεωργίτσης , κλπ ,(Βάγια τα =η γιορτή) Βαγιανός , Βαϊνέλης , (Λαμπρή) Λαμπρινός , Λάμπρος , Λαμπράκης.(Κανάκι , το =χάδι) Κανάκης.
Ορισμένα νεοελληνικά πατρωνυμικά βασίζονται σε βαπτιστικά ξένων γλωσσών από τις οποίες ήρθε σε επαφή η γλώσσα μας :τούρκικα (Μουράτογλου , Μουρατίδης) , αρβανίτικα: (Γκίνης =Γιάννης,Γκιόκας =Γιώργος), βλάχικα : (Ζιάνας =Γιάννης ,Μίσιος και Μίσιας =Μιχάλης ,Σόκος=Θανάσης , Τσέλιος=Στέριος), σλαβικά: (Κόλιας=Νικόλαος , Φίλτσος=Φίλιπος) κλπ.
Μητρωνυμικά
Είναι τα επίθετα που βασίζονται στο όνομα της μητέρας :Κώστας Ελένης , δηλ ο Κώστας της Ελένης. Τα μητρωνυμικά ήταν πολύ σπάνια στην αρχαία Ελλάδα.
Ο Απόλλωνας από την μητέρα του Λητώ ονομαζόταν Λητοϊδης , Λητογενής , Λητόϊτος ενώ Μαιάδας ονομάζονταν ο Ερμής ως γιος της Μαίας.
Τα μητρωνύμια εμφανίζονται σε κοινωνίες που μητροκρατούνται , π.χ. οι Λύκιοι της Μικράς Ασίας όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος (1,73) ,και ο Ηρακλείδης ο Ποντικός (C.MULLER , FRAGM. HIST. GRAEK . 2, 217, XV).
Το μητριαρχικό δίκαιο των Λυκίων φαίνεται να συνεχίζεται και στα μεσαιωνικά χρόνια , γιατί ο Νικόλαος Δαμασκηνός (C.MULLER , ό.π. 3,461, CXXIX) αναφέρει ότι (Λύκιοι τάς γυναίκας μάλλον η τους άνδρας τιμώσι και καλούνται μητρόθεν , τας τε κληρονομίας ταίς λείπουσι , ου τοίς υιοίς).
Ως υπολείμματα των Λυκείων θεωρεί ο Σ. Λάμπρος νεοελληνικά μητρωνυμικά που συγκέντρωσε στο Λιβίτσι της Λυκίας και στο Καστελόριζο και πιστεύει ότι τα μητρωνυμικά αυτά μαρτυρούν τη επίδραση του αρχαίου μητριαρχικού δικαίου των Λυκίων στους Έλληνες της Λυκίας .
Οι λόγοι για τους οποίους επιβάλλεται το μητρωνυμικό αντί του πατρωνυμικού είναι πολλοί και ποικίλοι αυτό συμβαίνει π.χ. όταν η μητέρα στην κοινωνία λόγω της δραστηριότητας και της προσωπικότητάς της, της καταγωγής της , λόγω μακρόχρονου ξενιτεμού του πατέρα η χηρεία της μητέρας κλπ.
Επίσης ένας καταπιεσμένος σώγαμπρος μπορεί να πάρει το όνομα της γυναίκας του Μάρως (Μάρως η Μαρόπουλος) η της πεθεράς του Λαφαρούς (Γιωρτς τη Λαφαρούς , Πόντος ).
Μητρωνυμικά συναντάμε σε όλες τις περιοχές της Ελλάδος .
Αλλά και στην βυζαντινή περίοδο συναντάμε μητρωνυμικά ονόματα π.χ. Λεόντειος ο Παυλίνης , Ιωάννης ο Βαλεριανής κλπ . Σε βυζαντινά έγραφα συναντούμε επώνυμα , όπως Ιωάννης της Ράπτισας , Λέων της Μαρίας , Δημήτριος της Καλογραίας , Παπά Δημήτριος της Ευδοξίας κλπ.
Στα μητρωνυμικά έχουμε τις εξής κατηγορίες:
1. Μητρωνυμικά που βασίζονται στο βαπτιστικό της μητέρας
:Αγγελίνας , Άννας , Ασημίνας , Βερονίκης, Γαρουφαλιάς , Γερακίνης , Ελένης , Ζαμπέλας , Ζαμπέτας , Κατίνας , Λελούδας , Μυρσίνης , Νικολίτσας , Παγώνας , Σμαραγδής , Σουμέλας , Σπεράντζας ,Τασούλας , Χάϊδος , κλπ.
2. Μητρωνυμικά που βασίζονται στο ανδρωνυμικό της μητέρας ,
που με την σειρά του μπορεί να βασίζεται. α) στο βαπτιστικό του άντρα της:Αλέξαινας , Βασίλαινας , Γιώργαινας κλπ. β) στο παρωνύμιο του άντρα της: Γλαβίνας , Ζωγραφίνας, Καρατζίνας , Παπαδίτσας κλπ.
3. Μητρωνυμικά που βασίζονται στο επάγγελμα της μητέρας η του άντρα της
:Γιατρούδενας , Καλογραίας , Μακαρονούς , Μαμμής , Παπαδιάς , Τσαγκαρίνας , Τσιγαρούς κλπ.
4. Μητρωνυμικά που δηλώνουν την καταγωγή της μητερας
:Αμουργιανής ,Αραπίνης ,Βλάχας , Γυφτούδας , Γύφτσας , Λιάπαινας κλπ.
5. Μητρωνυμικά που δηλώνουν ελάττωμα της μητέρας :Βουβής , Καμπούρας ,Χοντρολένης κλπ.
6. Μητρωνυμικά που δηλώνουν βαθμό συγκενείας :Βάβους , Γιαγιάς , Μαννάκας , Νυφούδης κλπ.
Ανδρωνυμικά
Πρόκειται για ονόματα γυναικών που βασίζονται στο βαπτιστικό , επώνυμο η παρωνύμιο κλπ. Του ονόματος των αντρών τους και αποτελούν μία πρόσθετη επωνυμία κοντά στο βαπτιστικό όνομα.
Από τη βυζαντινή περίοδο είναι γνωστά ορισμένα ανδρωνυμικά σε -εα (Κουβικουλαρέα , Σπαθαρέα , Ανδρονικέα ) και
-ινα (Μαρία Αγγελίνα ), Δούκαινα Παλαιολογίνα κλπ.)
Τα νεοελληνικά ανδρωνυμικά σχηματίζονται με την γενική του ονόματος του συζύγου (η Αγγέλλω του Κακριδά) και με διάφορα παραγωγικά επίθετα , π.χ.-αινα (Κώσταινα , Γιάνναινα , Τζαβέλαινα ) ,-ινα (Θοδωρίνα , Περικλήνα , Λασκαρίνα , Μπουμπουλίνα ) –ου (Νικολού , Παυλού , Μιχαλού , Πεταλού ) , -ισσα (γιάτρισσα , μαστόρισσα = η γυναίκα του γιατρού ,του μάστορα ) κλπ.
Εθνικά
Σύμφωνα με τον Διόνυσο τον Θράκα, (εκδ.G Uhling) (εθνικόν έστιν το έθνους δηλωτικόν, ως Φρύξ , Γαλάτης) τα ονόματα αυτά που σχηματίζονται από ονόματα χωρών πόλεων κλπ. Από τα κλασικά χρόνια και αργότερα μεγάλη χρήση των εθνικών ονομάτων:Εκαταίος ο Μιλήσιος , Απολλώνιος ο Τυανεύς Κόιντος ο Σμυρναίος κλπ.
Τα βυζαντινά παρωνύμια που προϋποθέτουν εθνικό όνομα συγκαταλέγονται ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: Αρμενιάκος , Βούλγαρος , Καππαδόκης , Φράγκος , Καλυβίτης ( Τα νεοελληνικά εθνικά επώνυμα σχηματίζονται συνήθως με αρχαιοελληνικά η αρχαιότερης καταγωγής επιθήματα και σπανιότερα με ξένα:
Αθηναίος , Θηβαίος , Κερκυραίος , Μυτιληναίος. -ανός/ιανός Αμοργιανός (Αμοργός) , Καλαματιανός , Κουταλιανός ( Βενετσιάνικα η ιταλικά είναι τα επιθέματα -άνος/-ιάνος και -έζος:Βενετσιάνος , Πρεβεζάνος , Σισιλιάνος ,Γενοβέζος . Σλαβικό είναι το -ιάνος στα Βοστιτσιάνος , Ζαβιτσ(ι)άνος , λατινικό στο Σακαριτσιάνος (Σακαρέτσι Βάλτου)κλπ.
Τούρκικο είναι το επίθεμα -λής /λης:Βελεστινλής , Κοκοσλής (Κοκόσι =Κιλκίς) Δράμαλης , Κόνιαλης (Κόνια =το Ικόνιο) , Μπρούσαλης και Προύσαλης (Προύσα).
Ορισμένα από τα εθνικά πού προσδιορίζουν ξένους λαούς που ήλθαν σε επαφή με τους Έλληνες μπορεί να ήταν αρχικά παρατσούκλια :Αλαμάνος (Αλαμανούς του Βυζαντίου , Γεφύρι της Αλαμάνας κλπ) , Αμερικάνος , (Έλληνας μετανάστης από την Αμερική) , Ατζέμης (Πέρσης) , Βούλγαρος / Βούλγαρης (μεσαιωνικό Βούλγαρης «βυρσοδέψης , επεξεργαστής η πωλητής δέρματος» που δήλωσε και το έθνος των Βουλγάρων ως παραγωγών και εξαγωγέων δέρματος ) , Γερμανός (σημαίνει και ξανθός) , Εγγλέζος/Ιγγλέζης , Ζείμπέκος (τουρκικό φύλο στα περίχωρα της Σμύρνης) , Καραγκούνης (κάτοικος του θεσσαλικού κάμπου) , Καρακατσάνης ,-ος (Σαρακατσάνος).
Εθνικό ως επώνυμο μπορεί να προκύψει με την προσθήκη ενός -ς σ ένα τοπωνύμιο Αϊδίνης ,Βαλαώρας , Γκούρας (Γκούρα Φθιώτιδος) , Γρανίτσας (Γρανίτσα Ιωαννίνων) κλπ. Επαγγελματικά
Δήλωναν αρχικά επάγγελμα η αξίωμα , αλλά γρήγορα καθιερώθηκαν ως επώνυμα , καθώς διευκόλυναν τη διάκριση ατόμων με το ίδιο όνομα σε κλειστές ιδίως κοινωνίες. Εκφέρονται κανονικά στην ονομαστική (Αμπελάς ,Γούναρης ) και σπάνια στη γενική (Ιατρού ,Οικονόμου).
Τα επαγγελματικά ονόματα εμφανίζονται ήδη από τα αρχαία χρόνια (Αιπολός , Βουκόλος , Ακέστωρ <γιατρός> , Ναυπηγός , και πολλαπλασιάζεται στα βυζαντινά χρόνια :Αμπελάς , Λαχανάς ,Ζωναράς ,Καμπανάρης , Γραμματικός ,Παλαιολόγος <που ασχολείται με τα παλιά>.
Μια μεγάλη κατηγορία βυζαντινών επαγγελματικών ονομάτων περιλαμβάνει ονόματα κοσμικών και εκκλησιαστικών αξιωμάτων :
Δομέστικος ,Δούκας , Λογοθέτης , Νοταράς , Σχολάριος <σωματοφύλακας του αυτοκράτορα>.Αρκετά από τα βυζαντινά επαγγελματικά που προσδιορίζουν εκκλησιαστικά αξιώματα διατηρήθηκαν έως σήμερα είτε ως αξιώματα είτε ως επώνυμα χάρη στην εκκλησιαστική παράδοση :Δομέστιχος ,Έξαρχος ,-άκος , -ίδης , -όπουλος , Ευταξίας (ο επί <της ευταξίας> της εκκλησίας).
Τα πιο συνηθισμένα παραγωγικά επιθήματα για τον σχηματισμό των νεοελληνικών επαγγελματικών είναι τα -άρης και ας. -άρης:Αρκουδάρης ,Γελαδάρης. -ας Ασβεστάς, Βαγενάς (βαρελάς).
Τα περισσότερα από τα ξένα επαγγελματικά που πέρασαν στη γλώσσα μας έχουν τούρκικη καταγωγή:
Αλμπάνης -οπουλος και Ναλμπάνης (nalbant πεταλωτής) .Ορισμένα από τα επαγγελματικά τουρκικής προέλευσης δηλώνουν αξίωμα:Βεζίρης , Δερβέναγας , Ζαΐμης , Κεχαγιάς .
Το παραγωγικό επίθημα των επαγγελματικών τουρκικής αρχής είναι το -τζής /-τσής (-ξής ) ,Αλτιντζής -όγλου ,(altinci χρυσοχόος), Πεσμαζόγλου (pestamalci κατασκευαστής και πωλητής πετσετών μπάνιου).
Από τα ξένα επιθέματα επαγγελμάτων εκπροσωπούνται με περιορισμένα παραδείγματα τα ιταλικά -iere (Καροτσιέρης ,Κασιέρης , Μπαρμπέρης.κλπ) και -oro (Σπαγγαδόρος).
Παρονυμια-Παρατσουκλια
Αποτελούν το κύριο όγκο των επωνύμων και προέρχονται από χαρακτηρισμούς των παρονομαζομένων που βασίζονται , σε σωματικές , πνευματικές , ηθικές και άλλες ιδιότητες . Ο Μ.Τριανταφυλλίδης χρησιμοποιεί τον όρο παρατσούκλι.
Την λέξη Παρωνύμιο την συναντάμε και σαν πινόμι , πινομή ,παραγκώμι , προσονείδιν (ποντιακό) , Περιγέλιο ,σουσούμι κλπ.
Οι βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν τις εκφράσεις :την κλήσιν , την επίκ-λησιν , το επίκλην , τουπίκλην , την επωνυμία ,το επώνυμον , την προσηγορία , τούνομα έχων παρωνύμιο φέρων κλπ.
Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούν για το παρωνύμιο τον όρο επίθετον.
Το παρωνύμιο ορίζεται από τον Διονύσιο τον Θράκα ως εξής :<παρώνυμον Δε έστι το παρ’ όνομα ποιηθέν , οίον θέων>Τα αρχαία παρωνύμια αναφέρονται σε σωματικές ιδιότητες (Γάστρων ,Γνάθων ,Δόναξ ,Κεφάλων ,Μέτωπος.)Σε ψυχικές ιδιότητες :(Δέξιος , Μαργίτης ,Βίαιος ,Πράος κ.α.) σε παρομοιώσεις με ζώα :(Αμνός , Γρύλος , Δράκων , Ιέραξ , Μέλισσος κ.α.) και φυτά :(Άλατος ,Καρδάμα ,Κρόκος ,κ.α.) στην ημέρα της γέννησης (Ανθεστήριος , Λήναιος , Πανιώνιος , Σωτήριος κ.α.)
Στα βυζαντινά χρόνια και ιδιαίτερα από τον 9ον αιώνα και εξής δημιουργούνται πολλά παρωνύμια που χρησιμοποιούνται ως βυζαντινά και νεοελληνικά οικογενειακά ονόματα :Γρηγόριος ο Πτερωτός ,Βάρδας ο Πλατυπόδης , Βασίλειος ο Πετεινός κ.α.Πολύ γνωστά βυζαντινά παρωνύμια είναι λ.χ. τα :Βαρβάτος , Μυστάκων , Μουρζουφλός .
Η κατάταξη των παρωνυμίων γίνεται με τα εξής κριτήρια:
1. Σωματικές ιδιότητες :Βεργής , Βραχνός ,Ζερβός ,Καμπούρης κ.α.
2. Ψυχικές , πνευματικές ,ηθικές ,και άλλες ιδιότητες : Αγέλαστος , Βιαστικός ,Θλιμμένος , Κοιμήσης , Λεβέντης ,Τεμπέλης , Κατεργαράκος , Νταής , Νυστάζος κ.α.
3.Παρομοιώσεις με ζωα
:Αλεπουδέλης ,Γάτος ,Ζυγούρης ,Λύκος ,Ποντίκης ,Τσάκαλος ,Γκιόνης,Κίρκος κ.α.
4. Παρομοιώσει με φυτά : Βλιτάς ,Γαρούφαλος , Καρπουζάς , Πιπέρης , Ρεβίθης κ.α.
5. Αντικείμενα καθημερινού βίου .Βελέντζας , Δακτυίδης , Κουλούρας , Λαγάνας , Ταγάρης κ.α.
6. Καιρός και χρόνος: Βοριάς ,Γρέκος , Σορόκος ,Κατσιφάρας , Χιόνης κ.α.
7. Συγγένεια και ηλικία :Αφεντάκης , Εγγονόπουλος , Κανακάρης , Ορφανός ,Παπούλιας , Πατέρας –άκης .
8. Φράσεις (που συνήθιζε ο παρονομαζόμενος ,Καλλιώρας ,Καλώστος , Καληνύχτας , Σιαπέρας κ.α.
Ονόματα από τις διάφορες ελληνικές διαλέκτους.
Αμαντος =(Χίος,άμαντος=μαμμόθρεφτος),Βώκος (ποντιακό βώκος =ηλίθιος),Ζυβρακάκης (Κρήτη ζυμπραγός < αρχ.πάταικος), Ροίδης (ρόγι δοχείο με στενό άνοιγμα),Σαχτούρης (μεσν. σακτούρα –είσος καϊκιού), Συγγρός (διαλ.τσιγρός-αδύνατος ,αρρωστιάρης), Τσουδερός (Κρήτη ,τσουρίζω=τσουτσουρίζω, Χουρμούζης (χουρμούζη=είδος μαργαριταριού από το νησί Χορμούζ στην είσοδο του Περσικού κόλπου. Τούρκικα.Ασλάνης,-ιδης,-ογλου
Βλάχικα Γκίζας =μυζήθρα ,Δάλας= ξινόγαλο, Μπίμπας =πάπια, Πίσας=γάτα, Σούρδος =κουφός- βλάκας,Τσάρας=γη
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΑΠΟ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ
Μουμτζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. mumcu=που κατασκευάζει ή πουλάει κεριά.
Μπακιρτζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. bakirci=χαλκιάς
Μπαλτατζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. baltaci=ξυλοκόπος
Μπασματζής, Μπασματζόγλου, Βασματζίδης. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. basmaci=πιεστής, εκείνος που πουλάει μμπασμάδες, τσίτια ή: συσκευασία ιδιαίτερη φύλλων καπνού- τ. basmakci= τσαγκάρης
Μποσταντζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. bostanci=περιβολάρης
Μπρισιμιτζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. ibrisimci=μεταξάς (ibrisim=μεταξοκλωστή)
Πεστεμαλτζής, Πεσματζής, Πεσματζόγλου. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. pestamalci=εκείνος που πουλάει πεσκίρια για το λουτρό (πεσταμάλια pestamal) ή ο λουτράρης που τα φέρνει στο λουζόμενο για να τυλίξει τη μέση του
Ρακιτζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. rakici=που κατασκευάζει ρακί
Σαμαρτζής, Σεμερτζής, Σεμερτζίδης, Σαμαρτσίδης. Επώνυμο που προέρχεται από το τ. semerci=που πουλάει σαμάρια
Σαπουντζής, Σαπουντζάκης. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. sabuncu=σαπωνοποιός και σαπουνάς
Σεπετζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. sepetci=κοφινοπώλης (sepet=κοφίνι)
Σιλκιτζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. silgi=πετσέτα, αυτός που πουλάει πετσέτες
Σιμιτζής, Σιμιτσής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. simitci=κουλουροπώλης, κουλουράς, κουλουρτζής
Ταμπουρατζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. tamburaci=καθαριστής, που παίζει τον ταμπουρά
Ταχμιτζής, Ταχμιντζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. tahmisci=που καβουρντίζει και αλέθει τον καφέ (τ. tahminci=εκτιμητής)
Τερετζής, Τερεζάκης. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. tereci=ο πωλητής του κάρδαμου (τ. tare)
Τουτουντζής, Τουτουντζάκης. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. tutuncu=καπνάς, καπνοπαραγωγός ή καπνοπώλης
Τεσμετζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. cesme=κρήνη
Τσοχατζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. cuhaci < τ. σλαβ. cuha=τσόχα
Μπακιρτζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. bakirci=χαλκιάς
Μπαλτατζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. baltaci=ξυλοκόπος
Μπασματζής, Μπασματζόγλου, Βασματζίδης. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. basmaci=πιεστής, εκείνος που πουλάει μμπασμάδες, τσίτια ή: συσκευασία ιδιαίτερη φύλλων καπνού- τ. basmakci= τσαγκάρης
Μποσταντζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. bostanci=περιβολάρης
Μπρισιμιτζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. ibrisimci=μεταξάς (ibrisim=μεταξοκλωστή)
Πεστεμαλτζής, Πεσματζής, Πεσματζόγλου. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. pestamalci=εκείνος που πουλάει πεσκίρια για το λουτρό (πεσταμάλια pestamal) ή ο λουτράρης που τα φέρνει στο λουζόμενο για να τυλίξει τη μέση του
Ρακιτζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. rakici=που κατασκευάζει ρακί
Σαμαρτζής, Σεμερτζής, Σεμερτζίδης, Σαμαρτσίδης. Επώνυμο που προέρχεται από το τ. semerci=που πουλάει σαμάρια
Σαπουντζής, Σαπουντζάκης. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. sabuncu=σαπωνοποιός και σαπουνάς
Σεπετζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. sepetci=κοφινοπώλης (sepet=κοφίνι)
Σιλκιτζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. silgi=πετσέτα, αυτός που πουλάει πετσέτες
Σιμιτζής, Σιμιτσής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. simitci=κουλουροπώλης, κουλουράς, κουλουρτζής
Ταμπουρατζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. tamburaci=καθαριστής, που παίζει τον ταμπουρά
Ταχμιτζής, Ταχμιντζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. tahmisci=που καβουρντίζει και αλέθει τον καφέ (τ. tahminci=εκτιμητής)
Τερετζής, Τερεζάκης. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. tereci=ο πωλητής του κάρδαμου (τ. tare)
Τουτουντζής, Τουτουντζάκης. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. tutuncu=καπνάς, καπνοπαραγωγός ή καπνοπώλης
Τεσμετζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. cesme=κρήνη
Τσοχατζής. Επώνυμο προερχόμενο από το τ. cuhaci < τ. σλαβ. cuha=τσόχα
ΝΑΞΙΑΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ
Προέλευση των ιταλογενών ναξιακών επωνύμων
Η ύπαρξη ιταλικής προέλευσης ναξιακών οικογενειακών ονομάτων επιδέχεται ποικίλες ερμηνείες και αποδίδεται σε διάφορες αιτίες:
α) Οι φέροντες τέτοια ονόματα είναι δυνατό να είναι γόνοι οικογενειών με ρίζες από τη Δύση και ιδίως από βορειοϊταλικές πόλεις (π.χ. από τη Βενετία, τη Γένοβα, τη Μπολώνια, τη Βερώνα, το Μιλάνο κ.α.), που είτε εγκαταστάθηκαν στη Νάξο ήδη από τον ύστερο Μεσαίωνα, είτε μετανάστευσαν εκεί από άλλες λατινοκρατούμενες περιοχές κατάτην Τουρκοκρατία, χωρίς να αποκλείεται να πρόκειται για απλές επιδράσεις στην ονοματοδοσία τους. Αρχικά όλοι οι Ιταλοί επήλυδες ασπάζονταν το δυτικό δόγμα, ωστόσο με την πάροδο των αιώνων, πολλοί από τους απογόνους τους προσεχώρησαν στην Ορθοδοξία.
β) Περιπτώσεις μικτών γάμων. Παρατηρείται στη μεσαιωνική Νάξο, αλλά και αργότερα το φαινόμενο της σύναψης γάμου μεταξύ ετεροδόξων. Μία από τις βασικές του αιτίες ήταν (ιδίως κατά τους πρώτους αιώνες της λατινικής κυριαρχίας) η δυσχέρεια εξεύρεσης δυτικών γυναικών στο χώρο των Κυκλάδων, με σκοπό το γάμο.
Έτσι παρατηρήθηκε στο Αιγαίο το φαινόμενο της γέννησης παιδιών, που είχαν πατέρα Λατίνοκαι μητέρα Ελληνορθόδοξη, τα οποία ονομάζονταν γασμούλοι, βασμούλοι ή bastardi. Αυτοί δε θεωρούνταν ούτε ελεύθεροι, ούτε σκλάβοι, αλλά μία ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στους «Φράγκους»και τους Έλληνες. Οι γασμούλοι είχαν γενικά τη δυνατότητα να επιλέξουν το δόγμα της αρεσκείας τους, κατά τη συνήθη όμως πρακτική στη Νάξο τα αγόρια, που προέρχονταν από μεικτό γάμο, ασπάζονταν το δόγμα του πατέρα, ενώ τα κορίτσια αυτό της μητέρας, ενώ κατάάλλη εκδοχή, οι γόνοι των μεικτών γάμων -αμφοτέρων των φύλων- στις Κυκλάδες έπαιρναν το δόγμα της μητέρας.
γ) Περιπτώσεις ντόπιων Ελληνορθοδόξων κατοίκων της Νάξου, που για διαφόρους λόγους απέκτησαν επώνυμο ή βαπτιστικό όνομα, προερχόμενο κατά κανόνα από τη βενετσιάνικη διάλεκτο: πιθανόν είτε λόγω στενών σχέσεων με κάποιο φεουδάρχη, το κύρος του οποίου στην τοπική κοινωνία μπορούσε ενδεχομένως να ασκήσει σημαντική επιρροή ως προς την ονοματοδοσία μελών της ελληνορθόδοξης πλειοψηφίας, είτε κυρίως λόγω της ευρείας διάδοσης στο λεξιλόγιο του ντόπιου πληθυσμού ιταλικών λέξεων και εισαγωγής πολλών βαπτιστικών ονομάτων βενετικής προέλευσης. Έτσι τα λατινικής προέλευσης ναξιακά επώνυμα τα διακρίνουμε για λόγους μεθοδολογικούς στις εξής κατηγορίες:
1) Σε επώνυμα γνωστών δυτικών οικογενειών, μέλη των οποίων εγκαταστάθηκαν στη Νάξο κατά τους μεσαιωνικούς και μεταμεσαιωνικούς χρόνους, που σήμερα είτε διατηρούν τη ρωμαιοκαθολική τους πίστη (π.χ. Δελλα-Ρόκκας), είτε έχουν ασπαστεί το ορθόδοξο δόγμα (π.χ. Μπαζαίος).
2) Σε πατριδωνυμικά επώνυμα. π.χ. Βερώνης, Πρίντεζης, Δεγαΐτας.
3) Σε αυτά που προέρχονται από ιταλικά βαπτιστικά. π.χ. Ανδριέλλος, Τζαννετής, Τζουάννης, Τζαννίνης, Φραγκίσκος, Φρατζέσκος, Μαράκης, Στάης.
4) Σε αυτά που προέρχονται από παρωνύμια. π.χ. Λυμπερτάς, Τζόβενος.
5) Σε αυτά που προέρχονται από ιταλικά επαγγελματικά επώνυμα ή που προήλθαν από τίτλους και αξιώματα της εποχής του Δουκάτου του Αιγαίου και που επιβίωσαν κατά την Τουρκοκρατία. π.χ. Καστελλάνος, Κατζηλιέρης κ.α.
Του Θανάση Κωστάκη (συγγραφέα]
Η ύπαρξη ιταλικής προέλευσης ναξιακών οικογενειακών ονομάτων επιδέχεται ποικίλες ερμηνείες και αποδίδεται σε διάφορες αιτίες:
α) Οι φέροντες τέτοια ονόματα είναι δυνατό να είναι γόνοι οικογενειών με ρίζες από τη Δύση και ιδίως από βορειοϊταλικές πόλεις (π.χ. από τη Βενετία, τη Γένοβα, τη Μπολώνια, τη Βερώνα, το Μιλάνο κ.α.), που είτε εγκαταστάθηκαν στη Νάξο ήδη από τον ύστερο Μεσαίωνα, είτε μετανάστευσαν εκεί από άλλες λατινοκρατούμενες περιοχές κατάτην Τουρκοκρατία, χωρίς να αποκλείεται να πρόκειται για απλές επιδράσεις στην ονοματοδοσία τους. Αρχικά όλοι οι Ιταλοί επήλυδες ασπάζονταν το δυτικό δόγμα, ωστόσο με την πάροδο των αιώνων, πολλοί από τους απογόνους τους προσεχώρησαν στην Ορθοδοξία.
β) Περιπτώσεις μικτών γάμων. Παρατηρείται στη μεσαιωνική Νάξο, αλλά και αργότερα το φαινόμενο της σύναψης γάμου μεταξύ ετεροδόξων. Μία από τις βασικές του αιτίες ήταν (ιδίως κατά τους πρώτους αιώνες της λατινικής κυριαρχίας) η δυσχέρεια εξεύρεσης δυτικών γυναικών στο χώρο των Κυκλάδων, με σκοπό το γάμο.
Έτσι παρατηρήθηκε στο Αιγαίο το φαινόμενο της γέννησης παιδιών, που είχαν πατέρα Λατίνοκαι μητέρα Ελληνορθόδοξη, τα οποία ονομάζονταν γασμούλοι, βασμούλοι ή bastardi. Αυτοί δε θεωρούνταν ούτε ελεύθεροι, ούτε σκλάβοι, αλλά μία ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στους «Φράγκους»και τους Έλληνες. Οι γασμούλοι είχαν γενικά τη δυνατότητα να επιλέξουν το δόγμα της αρεσκείας τους, κατά τη συνήθη όμως πρακτική στη Νάξο τα αγόρια, που προέρχονταν από μεικτό γάμο, ασπάζονταν το δόγμα του πατέρα, ενώ τα κορίτσια αυτό της μητέρας, ενώ κατάάλλη εκδοχή, οι γόνοι των μεικτών γάμων -αμφοτέρων των φύλων- στις Κυκλάδες έπαιρναν το δόγμα της μητέρας.
γ) Περιπτώσεις ντόπιων Ελληνορθοδόξων κατοίκων της Νάξου, που για διαφόρους λόγους απέκτησαν επώνυμο ή βαπτιστικό όνομα, προερχόμενο κατά κανόνα από τη βενετσιάνικη διάλεκτο: πιθανόν είτε λόγω στενών σχέσεων με κάποιο φεουδάρχη, το κύρος του οποίου στην τοπική κοινωνία μπορούσε ενδεχομένως να ασκήσει σημαντική επιρροή ως προς την ονοματοδοσία μελών της ελληνορθόδοξης πλειοψηφίας, είτε κυρίως λόγω της ευρείας διάδοσης στο λεξιλόγιο του ντόπιου πληθυσμού ιταλικών λέξεων και εισαγωγής πολλών βαπτιστικών ονομάτων βενετικής προέλευσης. Έτσι τα λατινικής προέλευσης ναξιακά επώνυμα τα διακρίνουμε για λόγους μεθοδολογικούς στις εξής κατηγορίες:
1) Σε επώνυμα γνωστών δυτικών οικογενειών, μέλη των οποίων εγκαταστάθηκαν στη Νάξο κατά τους μεσαιωνικούς και μεταμεσαιωνικούς χρόνους, που σήμερα είτε διατηρούν τη ρωμαιοκαθολική τους πίστη (π.χ. Δελλα-Ρόκκας), είτε έχουν ασπαστεί το ορθόδοξο δόγμα (π.χ. Μπαζαίος).
2) Σε πατριδωνυμικά επώνυμα. π.χ. Βερώνης, Πρίντεζης, Δεγαΐτας.
3) Σε αυτά που προέρχονται από ιταλικά βαπτιστικά. π.χ. Ανδριέλλος, Τζαννετής, Τζουάννης, Τζαννίνης, Φραγκίσκος, Φρατζέσκος, Μαράκης, Στάης.
4) Σε αυτά που προέρχονται από παρωνύμια. π.χ. Λυμπερτάς, Τζόβενος.
5) Σε αυτά που προέρχονται από ιταλικά επαγγελματικά επώνυμα ή που προήλθαν από τίτλους και αξιώματα της εποχής του Δουκάτου του Αιγαίου και που επιβίωσαν κατά την Τουρκοκρατία. π.χ. Καστελλάνος, Κατζηλιέρης κ.α.
Του Θανάση Κωστάκη (συγγραφέα]
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΑΠΟ ΠΑΡΑΤΣΟΥΚΛΙΑ
KAΛΑΜΟΥΓΚΑΝΑΣ. από το καλαμουγκάνι (καλάμι-canna), το καλάμι όπου τυλίγεται το νήμα.
ΚΑΛΙΚΟΥΝΗΣ. καλκούνι (Κύθηρα) η τάπα του βαρελιου.
ΚΑΛΙΤΣΟΥΝΑΚΙΣ. καλιτσούνι ειδ. τυρόπιτας, Κρήτη. αλλού γλυκίσματα.
ΚΑΝΑΒΟΣ. καναβή ειδ. αγριόπαπιας, μα και ξύλινος σκελετός για το πρόπλασμα του τεχνίτη από κερί ή από πηλό.
ΚΑΝΟΥΤΟΣ. κανούτος λύκος
ΚΑΠΕΡΩΝΗΣ. καπερόνα ειδ. κάπας.
ΚΑΡΤΣΟΝΑΚΗΣ. καρτσόνι, κάλτσα μάλλινη
ΚΑΣΤΟΡΧΗΣ. καστόρχι, ύφασμα.
ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΣ. κατραμωμένος (βενετς. μετοχη), κατράμι, η πίσσα που αλείβουν τα πλοία.
ΚΟΘΡΗΣ ΚΟΘΟΡΝΟΣ. κόθρος, κοθρί, κόθρα, κομμάτι ψωμί, πίτα, κοσκινόγυρος, λαιμαριά ξύλινη για τα γιδοπρόβατα, απομεινάρι ψωμιού στο τραπέζι. κοθρής ζητιάνος από το κόθουρος (Μακεδ) κόθουρνος (Θράκη)
ΚΟΡΦΙΤΗΣ (Χαλκιδική). όπως λένε και τα τελευταία καρπούζια, που βγαίνουν στην κορυφή της καρπουζιάς, πριν να ξεραθεί
ΚΟΥΛΟΥΚΟΥΝΤΗΣ. ίσως όπως και το Κολοκοτρώνης, με β’ συνθετικό το κοντός.
ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΣ. κουρκουλώ κυλιούμαι (κούρκουλας ονομάζεται σε μερικές γνώσεις ο παπάς).
ΚΟΥΡΚΟΥΜΕΛΗΣ. κούρκουμα, ανακούρκουδα.
ΚΟΥΣΚΟΥΡΑΣ ΚΟΥΣΚΟΥΡΗΣ. σημαίνει το κούσκουρας κατά τόπους φλύαρος, πετρωδικός τόπος, αργιλότοπος.
ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ. κουτρουλής, κούτρουλος, φαλακρός, κασίδης ή και ξουρισμένος σύρριζα.
ΚΟΥΡΜΟΥΛΗΣ. κουρμούλι κορμός δέντρου, χαμόδεντρου.
ΚΑΛΙΚΟΥΝΗΣ. καλκούνι (Κύθηρα) η τάπα του βαρελιου.
ΚΑΛΙΤΣΟΥΝΑΚΙΣ. καλιτσούνι ειδ. τυρόπιτας, Κρήτη. αλλού γλυκίσματα.
ΚΑΝΑΒΟΣ. καναβή ειδ. αγριόπαπιας, μα και ξύλινος σκελετός για το πρόπλασμα του τεχνίτη από κερί ή από πηλό.
ΚΑΝΟΥΤΟΣ. κανούτος λύκος
ΚΑΠΕΡΩΝΗΣ. καπερόνα ειδ. κάπας.
ΚΑΡΤΣΟΝΑΚΗΣ. καρτσόνι, κάλτσα μάλλινη
ΚΑΣΤΟΡΧΗΣ. καστόρχι, ύφασμα.
ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΣ. κατραμωμένος (βενετς. μετοχη), κατράμι, η πίσσα που αλείβουν τα πλοία.
ΚΟΘΡΗΣ ΚΟΘΟΡΝΟΣ. κόθρος, κοθρί, κόθρα, κομμάτι ψωμί, πίτα, κοσκινόγυρος, λαιμαριά ξύλινη για τα γιδοπρόβατα, απομεινάρι ψωμιού στο τραπέζι. κοθρής ζητιάνος από το κόθουρος (Μακεδ) κόθουρνος (Θράκη)
ΚΟΡΦΙΤΗΣ (Χαλκιδική). όπως λένε και τα τελευταία καρπούζια, που βγαίνουν στην κορυφή της καρπουζιάς, πριν να ξεραθεί
ΚΟΥΛΟΥΚΟΥΝΤΗΣ. ίσως όπως και το Κολοκοτρώνης, με β’ συνθετικό το κοντός.
ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΣ. κουρκουλώ κυλιούμαι (κούρκουλας ονομάζεται σε μερικές γνώσεις ο παπάς).
ΚΟΥΡΚΟΥΜΕΛΗΣ. κούρκουμα, ανακούρκουδα.
ΚΟΥΣΚΟΥΡΑΣ ΚΟΥΣΚΟΥΡΗΣ. σημαίνει το κούσκουρας κατά τόπους φλύαρος, πετρωδικός τόπος, αργιλότοπος.
ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ. κουτρουλής, κούτρουλος, φαλακρός, κασίδης ή και ξουρισμένος σύρριζα.
ΚΟΥΡΜΟΥΛΗΣ. κουρμούλι κορμός δέντρου, χαμόδεντρου.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
Σχεδόν όλα τα οικογενειακά ονόματα, ή όπως αλλιώς τα ονομάζουμε επώνυμα ή επίθετα, σχηματίζονται με την προσθήκη παραγωγικών καταλήξεων, δηλαδή ονοματικών καταλήξεων ενισχυμένων με άλλους φθόγγους, τα λεγόμενα προσφύματα γεωργ-ός: όςονοματική κατάληξη.
Εχουμε επώνυμα με ονοματικές μόνο καταλήξεις: Καλ-ός, Γεώργ-ιος: ιος παραγωγική κατάληξη η επίθυμα. Το -ι λέγεται πρόσφυμα: Γεώργιος αυτός που έχει σχέση με τη γεωργία, Γεωργ-ιάδης: -ιάδης πατρωνυμική παραγωγική κατάληξη, που δηλώνει το γιό του Γεωργίου, Γεωργ-άκης: -άκης πατρωνυμική παραγωγική κατάληξη, που αρχικά ήταν υποκοριστική, αλλά σήμερα έχει ατονήσει ο υποκορισμός, και Γεωργάκης, ως οικογενειακό όνομα δεν είναι ο μικρός Γιώργος, αλλά ο γιός ή απόγονος του Γεωργίου, Γεωργ-ουλάκος: -ουλάκος παραγωγική κατάληξη, που περιέχει δύο υποκορισμούς: -ούλι (σακούλι) και -άκος (γεροντ-άκος) της οποίας δεν είναι αισθητή ούτε η υποκοριστική ούτε η πατρωνυμική ιδιότητα και ηχεί απλώς ως κατάληξη.
Στην Ιλιάδα και Οδύσσεια ο Αγαμέμνονας λέγεται και Ατρείδης (γιός του Ατρέα) ο Ορέστης αναφέρεται και ως Αγαμεμνονίδης (γιός του Αγαμέμνονα) ο Οδυσσέας φέρει και το όνομα Λαερτ-ιάδης (γιός του Λαέρτη) και ο Μαχάων ακούει και στο Ασκληπ-ιάδης (γιος του Ασκληπιού).
Πάνω από 3.000 χρόνια συνεχώς και χωρίς κανένα κενό, οι Ελληνες ονομάζονται με επώνυμα που λήγουν σε -ίδης και -ιάδης, και όχι μόνο οι Ελληνες της Ελλάδας, αλλά και οι Ελληνες της διασποράς.Τα σε -ίδης και -ιάδης επώνυμα πολλαπλασιάστηκαν πολύ μετά την μικρασιατική καταστροφή. Οι πρόσφυγες δεν είχαν σταθερά επώνυμα, όπως και οι Τούρκοι, των οποίων τα επώνυμα καθόρισε με νόμο ο Κεμάλ του 1929. Οι επιτροπές υποδοχής των Ελλήνων προσφύγων έκαναν και χρέη αναδόχων. Σε πολλούς γιούς Γιάννηδων έδωσαν το επώνυμο Ιωαννίδης, το παιδί του Κώστα το είπαν Κωνσταντινίδη, ενώ παράλληλα έκαναν και το έργο του εξελληνισμού των επωνύμων: τον Μπαϊρακτάρη τον έκαναν Σημαιοφορίδη, τον Εκμέκογλου Ψωμιάδη.
Στα ετυμολογούμενα επώνυμα έχουν επισημανθεί 65 παραγωγικές καταλήξεις από τις οποίες ξενικής προέλευσης είναι οι παρακάτω:
-(ο)πουλος, από το λατινικό pullus (πουλαράκι, πουλάκι). Η σημασία της ξεκίνησε από νεοσσούς: αετόπουλο, ορνιθόπουλο, παιδόπουλο, Παπαδόπουλο. Σήμερα η υποκοριστική σημασία της δεν είναι αντιληπτή και περισσότερο την αισθανόμαστε ως πατρωνυμική: Αναγνωστόπουλοςγιός του Αναγνώστη. Ηδη στη βυζαντινή εποχή χρησιμοποιείται ως πατρωνυμική κατάληξη (Αργυρόπουλος, Στρατηγόπουλοςγιος ή απόγονος του Αργυρού ή του Στρατηγού) με αμβλυμένη την υποκοριστική σημασία.
Εχουμε επώνυμα με ονοματικές μόνο καταλήξεις: Καλ-ός, Γεώργ-ιος: ιος παραγωγική κατάληξη η επίθυμα. Το -ι λέγεται πρόσφυμα: Γεώργιος αυτός που έχει σχέση με τη γεωργία, Γεωργ-ιάδης: -ιάδης πατρωνυμική παραγωγική κατάληξη, που δηλώνει το γιό του Γεωργίου, Γεωργ-άκης: -άκης πατρωνυμική παραγωγική κατάληξη, που αρχικά ήταν υποκοριστική, αλλά σήμερα έχει ατονήσει ο υποκορισμός, και Γεωργάκης, ως οικογενειακό όνομα δεν είναι ο μικρός Γιώργος, αλλά ο γιός ή απόγονος του Γεωργίου, Γεωργ-ουλάκος: -ουλάκος παραγωγική κατάληξη, που περιέχει δύο υποκορισμούς: -ούλι (σακούλι) και -άκος (γεροντ-άκος) της οποίας δεν είναι αισθητή ούτε η υποκοριστική ούτε η πατρωνυμική ιδιότητα και ηχεί απλώς ως κατάληξη.
Στην Ιλιάδα και Οδύσσεια ο Αγαμέμνονας λέγεται και Ατρείδης (γιός του Ατρέα) ο Ορέστης αναφέρεται και ως Αγαμεμνονίδης (γιός του Αγαμέμνονα) ο Οδυσσέας φέρει και το όνομα Λαερτ-ιάδης (γιός του Λαέρτη) και ο Μαχάων ακούει και στο Ασκληπ-ιάδης (γιος του Ασκληπιού).
Πάνω από 3.000 χρόνια συνεχώς και χωρίς κανένα κενό, οι Ελληνες ονομάζονται με επώνυμα που λήγουν σε -ίδης και -ιάδης, και όχι μόνο οι Ελληνες της Ελλάδας, αλλά και οι Ελληνες της διασποράς.Τα σε -ίδης και -ιάδης επώνυμα πολλαπλασιάστηκαν πολύ μετά την μικρασιατική καταστροφή. Οι πρόσφυγες δεν είχαν σταθερά επώνυμα, όπως και οι Τούρκοι, των οποίων τα επώνυμα καθόρισε με νόμο ο Κεμάλ του 1929. Οι επιτροπές υποδοχής των Ελλήνων προσφύγων έκαναν και χρέη αναδόχων. Σε πολλούς γιούς Γιάννηδων έδωσαν το επώνυμο Ιωαννίδης, το παιδί του Κώστα το είπαν Κωνσταντινίδη, ενώ παράλληλα έκαναν και το έργο του εξελληνισμού των επωνύμων: τον Μπαϊρακτάρη τον έκαναν Σημαιοφορίδη, τον Εκμέκογλου Ψωμιάδη.
Στα ετυμολογούμενα επώνυμα έχουν επισημανθεί 65 παραγωγικές καταλήξεις από τις οποίες ξενικής προέλευσης είναι οι παρακάτω:
-(ο)πουλος, από το λατινικό pullus (πουλαράκι, πουλάκι). Η σημασία της ξεκίνησε από νεοσσούς: αετόπουλο, ορνιθόπουλο, παιδόπουλο, Παπαδόπουλο. Σήμερα η υποκοριστική σημασία της δεν είναι αντιληπτή και περισσότερο την αισθανόμαστε ως πατρωνυμική: Αναγνωστόπουλοςγιός του Αναγνώστη. Ηδη στη βυζαντινή εποχή χρησιμοποιείται ως πατρωνυμική κατάληξη (Αργυρόπουλος, Στρατηγόπουλοςγιος ή απόγονος του Αργυρού ή του Στρατηγού) με αμβλυμένη την υποκοριστική σημασία.
ANCIENT MYCENEAN NAMES
ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΚΗΝΑΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤA
Οι αρχαίοι πίστευαν στην δύναμη και την ορθότητα του ονόματος (βλ. Πλάτωνος Κρατύλου, Περί Ορθότητος των Ονομάτων) γι΄ αυτό και πρέπει να προσέχουμε τι όνομα δίνουμε στο παιδι μας
1) Ονόματα ολόιδια με τα σημερινά και τα αρχαιοελληνικά.
Άγγελος
Αχιλλεύς
Aιγεύς,
Aιγύπτιος,
Αλέξανδρος,
Αλκαίος,
Άνυτος,
ΑρχέλαFος,
Άτταλος,
Aύλων,
Δευκαλίων,
Έκτωρ,
Ευμένης,
Ήρα,
Θηβαία,
Θηβαΐς,
Θησεύς,
Kόδρος,
Kύπριος,
Kύψελος,
Mάριος,
Mήνα,
Mυρτώ,
Ξάνθος,
Ξούθος,
Παρνασός,
Πλάτων,
Πρωτεύς,
Πυθεύς,
Σίμος,
Σίμων,
Φαιστός,
Φοινίκια,
Ψελλός,
Αμφιάλη,
Αλφειός,
Σφακτηρία,
Πραξιτέλης.
2) Ονόματα περίπου ίδια με τα Αρχαιοελληνικά και τα σημερινά Αρχικό όνομα - παράγει ΑγάFων -> ΑγάθωνΑγάθος -> ΑγάθωνΑδράστιος -> ΆδραστοςΑλεξεύς -> ΑλέξιοςΑντάος -> ΑνταίοςΑρτέμιτος -> ΑρτέμηςΑταλάνσιος -> ΑταλάντηZακύνσιοι -> ZακύνθιοιZεφυράων -> ZέφυροςKάντανος -> KάνδανοςKορίνσιοι -> KορίνθιοιΛεύκτρον -> ΛεύκτραΠαμβούτας -> ΠανταβούταςΠοσειδάϊον -> ΠοσειδώνΦιλημένος -> ΑγαπητόςΩγυγος -> Ωγυγία
3) Ονόματα άγνωστα, που δύσκολα μπορούν να συγκριθούν με τα αρχαιοελληνικά, αλλά ΕINAI ΕΛΛHNIKA .Ακύδριος, Αλύσκεια, Αλφαιεύς, ΑμάθοFος, Αμφιδώρα -> Θεοδώρα, Kυνεύς - Kύνιος (Σκύλος), Kυκήτωρ, Kυκλεύς, Kύλλανος, Kρηθεύς, Kοπρεύς, Λάνις, Λαύτας, Mαλάνιος, Πέλλος, Περιμήδης (= σύντροφος του Οδυσσέως), Kόας (Kόης = Επίθετο γνωστού μου Ελληνοαμερικάνου) Kύκαλα, Tόρπεζα -> Tράπεζα, ΔιFονύσοιο -> Διόνυσος, Ασπασίοιο -> Ασπασία.
4) Ονόματα που πλησιάζουν ή εξηγούν λέξεις της Αρχαιοελληνικής.
Αγαλλεύς -> ΑγάλλομαιΑγεύς -> Αλκεύς -> ΑιγεύςΑγησία και Αγήταρ -> ΑγησίλαοςΑγρόταρ -> Αγρότηςαίγες -> τα κύματα (Aιγαίον το κυματώδες)Aίγλα -> AίγληΑμαρύνθα -> ΑμάρυνθοςΑμνία -> Αμνός -> νεαρό πρόβατοΑμφιχαράδροιο (σε δύο χαράδρες)Άνθεμος -> Άνθος ΑνίατοςΆνυχος = ο μην έχων όνυχαςγέστρα = στολήγλαυρόν = σεμνόνγρίνος = δέρμαελλόν = χαρωπόνκαυνός = κακόςκέρκος = ουράκίκελος = τροχόςΦαλαρός -> Φάλιος -> Φαλακρός (= λευκομέτωπος)Φιλοπάτρα -> KλεοπάτραΦιλοτέκτων -> Αρχιτέκτων
5) Ονόματα που αποτελουν τη ρίζα των λατινικών κλπ. ονομάτων
Λαβαγέσιος -> ΛάFαγέτας = Λαού ηγέτης -> παράγει το ΛαφαγιέτΛεFόντειο -> Λεβάντε;Ίασον, Ίασος, Ιάσων -> ( Ιατρός) Ιήσων -> ΙησούςΑλάσιος - Marisa Alasio ( Ιταλίδα ηθοποιός προ 40 ετών)Mακέλλας -> Macellaria = Xασάπικο στα ιταλικά αλλά και το λατινικό όνομα Macellus και η νεοελληνική υιοθετημένη φράση “έγινε μακελειό”.Πόντιος -> Pontius Pilatus. Ποντικός = αυτός που διασχίζει τον Πόντο ή γεφυροποιός. (Σημ: Ο Πόντιος στην καταγωγή στα αρχαία λεγόταν Ποντικός.)
6) Ονόματα
Αγησία, Αλκεύς, Δαίαλος,Δάνις, Δεύκιος, Ελάτρα,Ερίθα, Θαλεύς, Ίας,Ίδα, Ιθαία, Ινάς,Ιφιμέδεια, Kάρτεια, Kράνιος,Λάνις, Mάνω, Mυρτιλίς,Mυρτίς, Πανδίας, Πριαμεία,Πτολίων, Πύρις, Ρέαμος,Tερμίλη, Tερπία, Xαρίσιος.
Οι αρχαίοι πίστευαν στην δύναμη και την ορθότητα του ονόματος (βλ. Πλάτωνος Κρατύλου, Περί Ορθότητος των Ονομάτων) γι΄ αυτό και πρέπει να προσέχουμε τι όνομα δίνουμε στο παιδι μας
1) Ονόματα ολόιδια με τα σημερινά και τα αρχαιοελληνικά.
Άγγελος
Αχιλλεύς
Aιγεύς,
Aιγύπτιος,
Αλέξανδρος,
Αλκαίος,
Άνυτος,
ΑρχέλαFος,
Άτταλος,
Aύλων,
Δευκαλίων,
Έκτωρ,
Ευμένης,
Ήρα,
Θηβαία,
Θηβαΐς,
Θησεύς,
Kόδρος,
Kύπριος,
Kύψελος,
Mάριος,
Mήνα,
Mυρτώ,
Ξάνθος,
Ξούθος,
Παρνασός,
Πλάτων,
Πρωτεύς,
Πυθεύς,
Σίμος,
Σίμων,
Φαιστός,
Φοινίκια,
Ψελλός,
Αμφιάλη,
Αλφειός,
Σφακτηρία,
Πραξιτέλης.
2) Ονόματα περίπου ίδια με τα Αρχαιοελληνικά και τα σημερινά Αρχικό όνομα - παράγει ΑγάFων -> ΑγάθωνΑγάθος -> ΑγάθωνΑδράστιος -> ΆδραστοςΑλεξεύς -> ΑλέξιοςΑντάος -> ΑνταίοςΑρτέμιτος -> ΑρτέμηςΑταλάνσιος -> ΑταλάντηZακύνσιοι -> ZακύνθιοιZεφυράων -> ZέφυροςKάντανος -> KάνδανοςKορίνσιοι -> KορίνθιοιΛεύκτρον -> ΛεύκτραΠαμβούτας -> ΠανταβούταςΠοσειδάϊον -> ΠοσειδώνΦιλημένος -> ΑγαπητόςΩγυγος -> Ωγυγία
3) Ονόματα άγνωστα, που δύσκολα μπορούν να συγκριθούν με τα αρχαιοελληνικά, αλλά ΕINAI ΕΛΛHNIKA .Ακύδριος, Αλύσκεια, Αλφαιεύς, ΑμάθοFος, Αμφιδώρα -> Θεοδώρα, Kυνεύς - Kύνιος (Σκύλος), Kυκήτωρ, Kυκλεύς, Kύλλανος, Kρηθεύς, Kοπρεύς, Λάνις, Λαύτας, Mαλάνιος, Πέλλος, Περιμήδης (= σύντροφος του Οδυσσέως), Kόας (Kόης = Επίθετο γνωστού μου Ελληνοαμερικάνου) Kύκαλα, Tόρπεζα -> Tράπεζα, ΔιFονύσοιο -> Διόνυσος, Ασπασίοιο -> Ασπασία.
4) Ονόματα που πλησιάζουν ή εξηγούν λέξεις της Αρχαιοελληνικής.
Αγαλλεύς -> ΑγάλλομαιΑγεύς -> Αλκεύς -> ΑιγεύςΑγησία και Αγήταρ -> ΑγησίλαοςΑγρόταρ -> Αγρότηςαίγες -> τα κύματα (Aιγαίον το κυματώδες)Aίγλα -> AίγληΑμαρύνθα -> ΑμάρυνθοςΑμνία -> Αμνός -> νεαρό πρόβατοΑμφιχαράδροιο (σε δύο χαράδρες)Άνθεμος -> Άνθος ΑνίατοςΆνυχος = ο μην έχων όνυχαςγέστρα = στολήγλαυρόν = σεμνόνγρίνος = δέρμαελλόν = χαρωπόνκαυνός = κακόςκέρκος = ουράκίκελος = τροχόςΦαλαρός -> Φάλιος -> Φαλακρός (= λευκομέτωπος)Φιλοπάτρα -> KλεοπάτραΦιλοτέκτων -> Αρχιτέκτων
5) Ονόματα που αποτελουν τη ρίζα των λατινικών κλπ. ονομάτων
Λαβαγέσιος -> ΛάFαγέτας = Λαού ηγέτης -> παράγει το ΛαφαγιέτΛεFόντειο -> Λεβάντε;Ίασον, Ίασος, Ιάσων -> ( Ιατρός) Ιήσων -> ΙησούςΑλάσιος - Marisa Alasio ( Ιταλίδα ηθοποιός προ 40 ετών)Mακέλλας -> Macellaria = Xασάπικο στα ιταλικά αλλά και το λατινικό όνομα Macellus και η νεοελληνική υιοθετημένη φράση “έγινε μακελειό”.Πόντιος -> Pontius Pilatus. Ποντικός = αυτός που διασχίζει τον Πόντο ή γεφυροποιός. (Σημ: Ο Πόντιος στην καταγωγή στα αρχαία λεγόταν Ποντικός.)
6) Ονόματα
Αγησία, Αλκεύς, Δαίαλος,Δάνις, Δεύκιος, Ελάτρα,Ερίθα, Θαλεύς, Ίας,Ίδα, Ιθαία, Ινάς,Ιφιμέδεια, Kάρτεια, Kράνιος,Λάνις, Mάνω, Mυρτιλίς,Mυρτίς, Πανδίας, Πριαμεία,Πτολίων, Πύρις, Ρέαμος,Tερμίλη, Tερπία, Xαρίσιος.
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ
Ο Κώστας Μπίρης, στο βιβλίο του «Αρβανίτες», παραθέτει επίθετα αρβανίτικης προέλευσης όπως προκύπτουν από καταλόγους ονομάτων καπεταναίων και απλών στρατιωτών που αναφέρονται σε έγγραφα του βενετικού αρχείου και άλλα κείμενα του 15ου και 16ου αιώνα. Επίθετα που έχουν επιβιώσει ως σήμερα, εξελληνισμένα τόσο ώστε να θεωρούνται πλέον ελληνικά, παρ' ότι δεν παύουν να υποδηλώνουν αρβανίτικη καταγωγή.
Αδάμος (και Αδάμης)
Βαρλάμης (συχνό στη Σπάρτη)
Βέρβερης (τυφλός)
Βλαντής
Γιάτας (μακρύς)
Γκάζας (γελαστός)
Γκέρμπεσης (Γερβάσιος)
Γκίνης (Γιάννης, συχνό στην Υδρα, στο Κορωπί, στα Καλύβια του Κουβαρά και στον Μαραθώνα)
Γκιόλμας
Γκλιάτης (μακρύς)
Γκολέμης (λαίμαργος, συχνό στο Μενίδι και στον Μαραθώνα)
Γκούμας (Γιακουμής, Ιάκωβος )
Ο Κώστας Μπίρης, στο βιβλίο του «Αρβανίτες», παραθέτει επίθετα αρβανίτικης προέλευσης όπως προκύπτουν από καταλόγους ονομάτων καπεταναίων και απλών στρατιωτών που αναφέρονται σε έγγραφα του βενετικού αρχείου και άλλα κείμενα του 15ου και 16ου αιώνα. Επίθετα που έχουν επιβιώσει ως σήμερα, εξελληνισμένα τόσο ώστε να θεωρούνται πλέον ελληνικά, παρ' ότι δεν παύουν να υποδηλώνουν αρβανίτικη καταγωγή.
Αδάμος (και Αδάμης)
Βαρλάμης (συχνό στη Σπάρτη)
Βέρβερης (τυφλός)
Βλαντής
Γιάτας (μακρύς)
Γκάζας (γελαστός)
Γκέρμπεσης (Γερβάσιος)
Γκίνης (Γιάννης, συχνό στην Υδρα, στο Κορωπί, στα Καλύβια του Κουβαρά και στον Μαραθώνα)
Γκιόλμας
Γκλιάτης (μακρύς)
Γκολέμης (λαίμαργος, συχνό στο Μενίδι και στον Μαραθώνα)
Γκούμας (Γιακουμής, Ιάκωβος )
Γκρίτσας (συχνό στο Μενίδι)
Ζαπάντης
Καβάσιλας
Καγκάδης (τραγουδιστός, συχνό στην Κέρκυρα, στην Καρυστία και στη Βοιωτία)
Κακαβάς (συχνό στην Καρυστία και στο Λιόπεσι Αττικής)
Κακαρούκας (κακοκυλημένος, συχνό στη Λιβαδειά)
Καλέντζης (γανωτζής)
Καλέσης (μαλλιαρός)
Κάμιζας (της πλούσιας)
Κάμπασης (κάμπες = πεζός)
Κανάκης
Καντρέβας (συμμαζεμένος)
Καπαρέλης
Κασνέσης
Κέκης (κακός, πονηρός συχνό στη Χασιά Αττικής)
Κόκος (Κώστας)Κόκλας (συχνό στη Χασιά Αττικής)
Κολόσης (Νικολάκης)
Κομποθέκρας (χειρόβολο από σίκαλη)
Κόντος (συχνό στα Καλύβια της Χασιάς στην Αττική)
Κόρεσης (θεριστής)
Κότσικας (κοκάλας, συχνό στην Κάρυστο)
Κούκης (κόκκινος)
Κουρτέσης
Κούτσης (κουτάβης, συχνό στις Σπέτσες και στο Τάχι των Θηβών)
Κράψας
Κριεκούκης (κοκκινομάλλης)
Κριεμπάρδης (ασπρομάλλης)
Κυριάκης
Λάντας (δρυς;)
Λότσας (φίλος)
Λουκίσας (της χήρας του Λουκά, συχνό στα Καλύβια της Χασιάς)
Λούσης (λιουσ = λάτρης, ικέτης)
Μαζαράκης
Μάζης (κορυφαίος)Μάνεσης (βραδύς)
Μάριζας (της Μαρίτσας)
Μαύρεσης
Μέγκουλας
Μελέτης
Μενάγιας
Μέξας (συχνό στις Σπέτσες, στην Κέρκυρα και στην Ηπειρο)
Μόλας (μόλε = μήλο)
Μουζάκης
Μπανίκας
Μπάρδης (άσπρος, συχνό στα Μεσόγεια και στη Χασιά της Αττικής)Μπαρμπάτης
Μπάρτσης (μπάρτσα = γίδα, συχνό στο Μαρκόπουλο της Αττικής)
Μπάστας
Μπελόκας
Μπελούσης
Μπέτσης
Μπίμπης (πουλί πάπιας, χήνας ή γάλου συχνό στα Λιόσια και στη Μάνδρα Αττικής)
Μπισκίνης (μπέσε = πίστη, κένι = σκύλος)
Μπόζος (βαρέλας)Μπόρσας (πουγκής)
Μπούας
Μπούζης (χειλάς)
Μπουζίκης
Μπούκουρας (ωραίος)
Μπούμπας (μαμούνας)
Μπόχαλης (μπόχα = σκόνη)
Ντόριζας (μικροχέρης)
Παναρίτης (από το Φανάρι)Πέτας (πίτας)
Πρίφτης (παπάς, συχνό στην Κορώνη, στα Σπάτα και στην Κερατέα)
Προγόνης
Προκόπης
Ρένεσης (ψεύτης)
Σγούρης
Σκλέπας (κουτσός)
Σκλήρης (συχνό στη Βοιωτία)
Σκούρας
Σούγκρας (που τσουγκρίζει)
Σούκουλας (κουρελής)
Σούλης (ψηλός, λεβέντης)Σουμάκης
Σούρπης (ρουφηχτής)
Σπάτας (σπάθας)
Στίνης (που σπρώχνει)Σχηματάρης (κομψευόμενος)
Τάτσης (Δημητράκης)
Τσαμαντάς (τσα- ή χαϊ- μ' ντα = πήγαινε πιο κοντά)Τσαπόγας (ψηλοπόδαρος, συχνό στη Μεσσηνία)
Φούντης (πάτος)
Χαϊκάλης (κάλι = άλογο, συχνό στο Μενίδι)
Χέλμης (φαρμάκης)
Ζαπάντης
Καβάσιλας
Καγκάδης (τραγουδιστός, συχνό στην Κέρκυρα, στην Καρυστία και στη Βοιωτία)
Κακαβάς (συχνό στην Καρυστία και στο Λιόπεσι Αττικής)
Κακαρούκας (κακοκυλημένος, συχνό στη Λιβαδειά)
Καλέντζης (γανωτζής)
Καλέσης (μαλλιαρός)
Κάμιζας (της πλούσιας)
Κάμπασης (κάμπες = πεζός)
Κανάκης
Καντρέβας (συμμαζεμένος)
Καπαρέλης
Κασνέσης
Κέκης (κακός, πονηρός συχνό στη Χασιά Αττικής)
Κόκος (Κώστας)Κόκλας (συχνό στη Χασιά Αττικής)
Κολόσης (Νικολάκης)
Κομποθέκρας (χειρόβολο από σίκαλη)
Κόντος (συχνό στα Καλύβια της Χασιάς στην Αττική)
Κόρεσης (θεριστής)
Κότσικας (κοκάλας, συχνό στην Κάρυστο)
Κούκης (κόκκινος)
Κουρτέσης
Κούτσης (κουτάβης, συχνό στις Σπέτσες και στο Τάχι των Θηβών)
Κράψας
Κριεκούκης (κοκκινομάλλης)
Κριεμπάρδης (ασπρομάλλης)
Κυριάκης
Λάντας (δρυς;)
Λότσας (φίλος)
Λουκίσας (της χήρας του Λουκά, συχνό στα Καλύβια της Χασιάς)
Λούσης (λιουσ = λάτρης, ικέτης)
Μαζαράκης
Μάζης (κορυφαίος)Μάνεσης (βραδύς)
Μάριζας (της Μαρίτσας)
Μαύρεσης
Μέγκουλας
Μελέτης
Μενάγιας
Μέξας (συχνό στις Σπέτσες, στην Κέρκυρα και στην Ηπειρο)
Μόλας (μόλε = μήλο)
Μουζάκης
Μπανίκας
Μπάρδης (άσπρος, συχνό στα Μεσόγεια και στη Χασιά της Αττικής)Μπαρμπάτης
Μπάρτσης (μπάρτσα = γίδα, συχνό στο Μαρκόπουλο της Αττικής)
Μπάστας
Μπελόκας
Μπελούσης
Μπέτσης
Μπίμπης (πουλί πάπιας, χήνας ή γάλου συχνό στα Λιόσια και στη Μάνδρα Αττικής)
Μπισκίνης (μπέσε = πίστη, κένι = σκύλος)
Μπόζος (βαρέλας)Μπόρσας (πουγκής)
Μπούας
Μπούζης (χειλάς)
Μπουζίκης
Μπούκουρας (ωραίος)
Μπούμπας (μαμούνας)
Μπόχαλης (μπόχα = σκόνη)
Ντόριζας (μικροχέρης)
Παναρίτης (από το Φανάρι)Πέτας (πίτας)
Πρίφτης (παπάς, συχνό στην Κορώνη, στα Σπάτα και στην Κερατέα)
Προγόνης
Προκόπης
Ρένεσης (ψεύτης)
Σγούρης
Σκλέπας (κουτσός)
Σκλήρης (συχνό στη Βοιωτία)
Σκούρας
Σούγκρας (που τσουγκρίζει)
Σούκουλας (κουρελής)
Σούλης (ψηλός, λεβέντης)Σουμάκης
Σούρπης (ρουφηχτής)
Σπάτας (σπάθας)
Στίνης (που σπρώχνει)Σχηματάρης (κομψευόμενος)
Τάτσης (Δημητράκης)
Τσαμαντάς (τσα- ή χαϊ- μ' ντα = πήγαινε πιο κοντά)Τσαπόγας (ψηλοπόδαρος, συχνό στη Μεσσηνία)
Φούντης (πάτος)
Χαϊκάλης (κάλι = άλογο, συχνό στο Μενίδι)
Χέλμης (φαρμάκης)
ΒΕΝΕΤΙΚΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ
Αρκετα κυκλαδιτικα οικογενειακα ονοματα έχουν τις ρίζες τους βαθειά στο παρελθόν, ξεκινώντας στην Ελλάδα από τον Μάρκο Σανούδο, Ενετό κατακτητή της Νάξου και άλλων κυκλαδίτικων νησιών, το 1207, όπου και εγκατέστησε το Δουκάτο του στη Νάξο.
Ο ίδιος κατέστρεψε το κάστρο τ' Απαλίρου, την τότε πρωτεύουσα της Νάξου και έχτισε τον πύργο του στο νέο Κάστρο στη σημερινή Χώρα και μοίρασε, σύμφωνα με την παράδοση, το υπόλοιπο νησί στους αξιωματούχου ς του, αφού το χώρισε σε 56 τόπους.
Έτσι, έφερε από την Ιταλία και την Ευρώπη διάφορες οικογένειες, ευγενείς και μη, ώστε να κατοικήσουν στη Νάξο.
«Κατά το έτος 1212 ήλθον εν Νάξω οι καθολικοί, ομού με τον αρχηγόν αυτών Δούκα Σανούδον, και εκατώκησαν, εισίν ευγενείς και κατάγονται εκ διαφόρων πόλεων ευρωπαικών.
Αι αρχαιόταται ευγενείς οικογένειαι εισίν αι εξής
Σανούδος Δούξ Duca Sanudo de Venise
Δελακάρσερος Della Carcero
Κρίσπης Crispi d 'Espagne
Βαρότσης Barozzi de Venise
Ιουστινιάνης Giustiniani de Geπes
Γρυμάλδης Grimaldi «»
Λαορεδάνος Laoredano de Venise
Σομμαρίπα Sommaripa «»
Γηράρδης Girardi «»
Μαλατέστας Malatesta «»
Κόκκος Cocco «» νυν Ανατολ.
Βαζαίγιος Basegio «» εξέλειπε
Σφόρτσα
Κάστρη Sforza Castri «»
Κορονέλος Koronelli dΈSΡagne
Μεταγενεστέρως ήλθον οι εξής ευγενείς οικογένειαι
Ραϊμόνδος δε Raimond de da France
Μοδένα Modene Λαστίκ δε Lastic de Vijourou
Βιγουρού
Δε κάμπιςΓοζαδίνος
ΔάμπιςDe Campis Gozadini DambidΊta1ίa
ΔελαρόκαςDellaRocca«»
Αι εξής απλαί καθολικαί οικογένειαι, καταγόμεναι εκ διαφόρων μερώντης Δυτικής Ευρώπης εκατώκησαν εις το Νεοχώριον, οίτινες έλθοντες εις μικτούς γάμους μετά των Ανατολικών, εγένοντο τα τέκνα του Ανατολικού δόγματος, και εξ αυτών οι υπολειπόμενοι εισίν Ανατολικοί.
Δόβελος
Γκίλης
Δέτσι
Κούλης
Κουρλέτης
Λύκαρης
Ζαούρης
Βίλλιας
Γάτος
Βουραζέρης
Γασπαρίνης
Σκλαβούνος
Καρδαμίτσης
Φακουρέλης
Κορνάρος
Φουτρής
Κοδοφρέος
Βιάνης
Ζούλης
Γας
Βαρβαρίγος
Αρκόλεος
Ποσατσής
Καζανόβας
Βελίτσας
Γαβράνος
Ζάγος
Κάλφος
Δεσδές
Μούγγος
Γάλφος
Αρώνης
Ρώσις
Γουάνος
Γκοβέος
Βελόνιας
Καστελάνος
Δράγαζη ς
Μανέτας
Ρουγγέρης
Ζέππος
Βενιέρης
Πίκουλος
Σκλαβάτσος
Δεγαίτας
Δασλιβοίας
Βάλιος
Βονάκης»
(Κατάλογος των κατοίκων του κάστρου, Δουκών, αρχόντων, απλών οικογενειών, από ανέκδοτη χειρόγραφη ιστορία της Νάξου του Ιακ. Γκριμάλvτι -190ς αιώνας, αποκείμενη στο Αρχείο Νάξου)
ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ ΔΕΤΣΗΣ σύμφωνα με το πρώτο καταγεγραμμένο στοιχείο που έχουμε, απαντάται στο έτος 1537 (παπα-Ιάκωβος Δάτζης). Αρχικά συναντάται μόνο στη Νάξο και πιο συγκεκριμένα στο χωριό Δαμαριώνα.
Με το πέρασμα των αιώνων και με τη μετανάστευση, η διασπορά του επιθέτου έγινε σε όλη την Ελλάδα.Έτσι σήμερα συναντάμε φαμίλιες μόνιμα εγκατεστημένες σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη (ερχόμενοι από Κωνσταντινούπολη), στο Βόλο (ερχόμενοι από Κωνσταντινούπολη), στην Πάτρα, στην Κρήτη, στη Ρόδο, στην Καστοριά ,Μυκονο αλλά και αλλού, όπως στην Αυστραλία, Αμερική,Γαλλια κλπ.
ΑΠΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΕΠΩΝΥΜΟΝ
Αρκετα κυκλαδιτικα οικογενειακα ονοματα έχουν τις ρίζες τους βαθειά στο παρελθόν, ξεκινώντας στην Ελλάδα από τον Μάρκο Σανούδο, Ενετό κατακτητή της Νάξου και άλλων κυκλαδίτικων νησιών, το 1207, όπου και εγκατέστησε το Δουκάτο του στη Νάξο.
Ο ίδιος κατέστρεψε το κάστρο τ' Απαλίρου, την τότε πρωτεύουσα της Νάξου και έχτισε τον πύργο του στο νέο Κάστρο στη σημερινή Χώρα και μοίρασε, σύμφωνα με την παράδοση, το υπόλοιπο νησί στους αξιωματούχου ς του, αφού το χώρισε σε 56 τόπους.
Έτσι, έφερε από την Ιταλία και την Ευρώπη διάφορες οικογένειες, ευγενείς και μη, ώστε να κατοικήσουν στη Νάξο.
«Κατά το έτος 1212 ήλθον εν Νάξω οι καθολικοί, ομού με τον αρχηγόν αυτών Δούκα Σανούδον, και εκατώκησαν, εισίν ευγενείς και κατάγονται εκ διαφόρων πόλεων ευρωπαικών.
Αι αρχαιόταται ευγενείς οικογένειαι εισίν αι εξής
Σανούδος Δούξ Duca Sanudo de Venise
Δελακάρσερος Della Carcero
Κρίσπης Crispi d 'Espagne
Βαρότσης Barozzi de Venise
Ιουστινιάνης Giustiniani de Geπes
Γρυμάλδης Grimaldi «»
Λαορεδάνος Laoredano de Venise
Σομμαρίπα Sommaripa «»
Γηράρδης Girardi «»
Μαλατέστας Malatesta «»
Κόκκος Cocco «» νυν Ανατολ.
Βαζαίγιος Basegio «» εξέλειπε
Σφόρτσα
Κάστρη Sforza Castri «»
Κορονέλος Koronelli dΈSΡagne
Μεταγενεστέρως ήλθον οι εξής ευγενείς οικογένειαι
Ραϊμόνδος δε Raimond de da France
Μοδένα Modene Λαστίκ δε Lastic de Vijourou
Βιγουρού
Δε κάμπιςΓοζαδίνος
ΔάμπιςDe Campis Gozadini DambidΊta1ίa
ΔελαρόκαςDellaRocca«»
Αι εξής απλαί καθολικαί οικογένειαι, καταγόμεναι εκ διαφόρων μερώντης Δυτικής Ευρώπης εκατώκησαν εις το Νεοχώριον, οίτινες έλθοντες εις μικτούς γάμους μετά των Ανατολικών, εγένοντο τα τέκνα του Ανατολικού δόγματος, και εξ αυτών οι υπολειπόμενοι εισίν Ανατολικοί.
Δόβελος
Γκίλης
Δέτσι
Κούλης
Κουρλέτης
Λύκαρης
Ζαούρης
Βίλλιας
Γάτος
Βουραζέρης
Γασπαρίνης
Σκλαβούνος
Καρδαμίτσης
Φακουρέλης
Κορνάρος
Φουτρής
Κοδοφρέος
Βιάνης
Ζούλης
Γας
Βαρβαρίγος
Αρκόλεος
Ποσατσής
Καζανόβας
Βελίτσας
Γαβράνος
Ζάγος
Κάλφος
Δεσδές
Μούγγος
Γάλφος
Αρώνης
Ρώσις
Γουάνος
Γκοβέος
Βελόνιας
Καστελάνος
Δράγαζη ς
Μανέτας
Ρουγγέρης
Ζέππος
Βενιέρης
Πίκουλος
Σκλαβάτσος
Δεγαίτας
Δασλιβοίας
Βάλιος
Βονάκης»
(Κατάλογος των κατοίκων του κάστρου, Δουκών, αρχόντων, απλών οικογενειών, από ανέκδοτη χειρόγραφη ιστορία της Νάξου του Ιακ. Γκριμάλvτι -190ς αιώνας, αποκείμενη στο Αρχείο Νάξου)
ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ ΔΕΤΣΗΣ σύμφωνα με το πρώτο καταγεγραμμένο στοιχείο που έχουμε, απαντάται στο έτος 1537 (παπα-Ιάκωβος Δάτζης). Αρχικά συναντάται μόνο στη Νάξο και πιο συγκεκριμένα στο χωριό Δαμαριώνα.
Με το πέρασμα των αιώνων και με τη μετανάστευση, η διασπορά του επιθέτου έγινε σε όλη την Ελλάδα.Έτσι σήμερα συναντάμε φαμίλιες μόνιμα εγκατεστημένες σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη (ερχόμενοι από Κωνσταντινούπολη), στο Βόλο (ερχόμενοι από Κωνσταντινούπολη), στην Πάτρα, στην Κρήτη, στη Ρόδο, στην Καστοριά ,Μυκονο αλλά και αλλού, όπως στην Αυστραλία, Αμερική,Γαλλια κλπ.
ΑΠΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΕΠΩΝΥΜΟΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου